Ο Γιώργος Ψαρουδάκης, είναι φιλόλογος και ιστορικός, ο οποίος με μια μεστή ομιλία στο Αρμί, κατά τις εκδηλώσεις για το Ολοκαύτωμα των Ανωγείων, παρουσίασε το ιστορικό της μεγάλης επετείου και χειροκροτήθηκε θερμά. Η ΑΝΩΓΗ σας παρουσιάζει σήμερα αυτή την ομιλία του με τίτλο “Οι Αγώνες των Ανωγειανών για Ελευθερία και Ανθρωπιά” την οποία επιμελήθηκε, ενώ ο ίδιος είναι κατά το ήμισυ Ανωγειανός καθώς είναι εγγονός του Περβολογιώργη. Αναλυτικά:

«Καλημέρα σας,

καταρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά από την πλευρά μου το δήμο Ανωγείων για την τιμή που μου έκανε,δηλαδή να τοποθετηθώ ιστορικά και βιωματικά πάνω στο τρίτο Ολοκαύτωμα των Ανωγείων από το ναζιστικό στρατό των Γερμανών. Είναι άλλωστε ένα γεγονός που σημάδεψε καθοριστικά την κοινότητα των Ανωγειανών και δημιούργησε μία ιστορική τομή, επηρεάζοντας το σύνολο των Ανωγειανών οικογενειών, είτε αυτές συνέχισαν μετά το 1944 να κατοικούν εντός του οικισμού είτε όχι. Παράλληλα, η συμμετοχή μου στην παρούσα εκδήλωση ιστορικής μνήμης είναι ιδιαιτέρως τιμητική εξαιτίας της ίδιας της φύσεως της εκδήλωσης, από την άποψη ότι αυτή διαμορφώνει ιστορικές και κοινωνικές συνειδήσεις και κατ’επέκταση ενεργά και πολιτικά υπεύθυνα υποκείμενα. Τέλος όντας κατά το ήμισυ Ανωγειανός, θεωρώ την πρόσκληση για τη σημερινή εκδήλωση μεγάλη προσωπική ευθύνη απέναντι στους κατοίκους αυτού εδώ του χωριού, γυναίκες και άνδρες, είτε αυτοί βρίσκονται κοντά μας είτε όχι.

Όταν στις 13 του Αυγούστου του 1944 ο στρατηγός Mueller διέταξε από το φρουραρχείο του στα Χανιά,ρητά και με γραπτή ανακοίνωση, να ισοπεδωθούν τα Ανώγεια και να εκτελεστεί οποιοσδήποτε άνδρας βρισκόταν σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου από το κέντρο του χωριού, πίστευε, κατά πάσα πιθανότητα, ότι με αυτή  του τη διαταγή θα απαλλασσόταν οριστικά από αυτή την άκρως ενοχλητική για τον γερμανικό στρατό ανταρτοφωλιά. Αν και σε δυο μήνες από εκείνη τη σκοτεινή καλοκαιρινή ημέρα, τα ναζιστικά στρατεύματα επρόκειτο να αποχωρήσουν από την ηπειρωτική Ελλάδα, η τακτική των μαζικών αντιποίνων και του ολοκληρωτισμού καλά κρατούσε στον τόπο μας, επιβεβαιώνοντας για άλλη μία φορά το μισάνθρωπο και εκδικητικό πρόσωπο του φασισμού.

 Οι Γερμανοί ναζιστές γνώριζαν καλά ότι οι Σύμμαχοι έσφιγγα ν τον κλοιό γύρω από τη Γερμανία  και ότι η στρατιωτική και πολιτική τους ήττα βρισκόταν πολύ κοντά. Έτσι, ιδιαιτέρως κατά την τελευταία περίοδο της ναζιστικής κατοχής στην Ευρώπη, οι χιτλερικοί προσπαθούσαν να αποδείξουν τη γενναιότητα τους πάνω σε γυναικόπαιδα και σε σπίτια, αφού σε στρατιωτικό επίπεδο αποδεικνύονταν ανεπαρκείς.

Έτσι, πριν από 74 ακριβώς χρόνια τα Ανώγεια αποτέλεσαν με τη σειρά τους άλλον έναν τόπο μαρτυρικό στην Ευρώπη, ο οποίος, σύμφωνα με τα σχέδια των Γερμανών, θα εξαφανιζόταν από τον χάρτη. Οι Γερμανοί διέταξαν την ολοκληρωτική ισοπέδωση του χωριού για να εκδικηθούν τους Ανωγειανούς και τις Ανωγειανές που τόλμησαν να τα βάλουν με την πανίσχυρη πολεμική μηχανή του τρίτου Ράιχ. Οι κάτοικοι των Ανωγείων πλήρωσαν με το αίμα τους την αξιοπρέπειά τους και την ελευθερία τους. Η μαζική συμμετοχή των Ανωγειανών στις σημαντικότερες αντιστασιακές οργανώσεις της Κρήτης, στην Εθνική Οργάνωση Κρήτης,στον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό Κρήτης αλλά και στην Ανεξάρτητη Ομάδα Ανωγείων,ήταν μία επιλογή σχεδόν αυτονόητη για τους ίδιους ακόμα και για εκείνη τη σκληρή εποχή.

Ακόμα περισσότερο, οι Ανωγειανοί γνώριζαν πολύ καλά εκ των προτέρων ποια θα ήταν τα πιθανά αντίποινα των αλαζόνων ναζιστών, από τη στιγμή που οι πρώτοι αποφάσιζαν να συγκρουστούν με τους κατακτητές δυναμικά, προκειμένου να αμυνθούν και να αυτοπροστατευθούν. Χωρίς περαιτέρω σκέψεις και με πλήρη συνείδηση των πράξεών τους, οι Ανωγειανοί και οι Ανωγειανές έγιναν  πρωταγωνιστές των αντιστασιακών δράσεων  στην Κεντρική Κρήτη. Συμμετείχαν στις σημαντικότερες επιχειρήσεις των ανταρτών, αναδεικνύοντας έτσι μεγάλες φυσιογνωμίες του κρητικού αντάρτικου, όπως ο Ιωάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης, ο Μανώλης Μανουράς ή Σμαιλομανώλης, ο Μιχάλης Ξυλούρης ή Χριστομιχάλης και τόσοι άλλοι άνδρες εφάμιλλης αξίας και αξιομνημόνευτοι, τους οποίους η συλλογική λαϊκή μνήμη των Ανωγειανών δεν έχει λησμονήσει στο πέρασμα των δεκαετιών.

Το τρίτο κατά σειρά ολοκαύτωμα των Ανωγείων ήταν μία καλοσχεδιασμένη επιχείρηση από την πλευρά των Γερμανών. Με ορμητήριο τους τα Σίσαρχα λεηλατούσαν και κατέστρεφαν για αρκετές ημέρες, προκειμένου να μην μείνει ούτε σπίτι ακέραιο ούτε και έμβιο ον ζωντανό. Τα ζώα του χωριού θανατώθηκαν, εντείνοντας έτσι την εικόνα του ολέθρου και στερώντας από τους Ανωγειανούς κάθε πηγή επιβίωσης. Οι Ανωγειανές οικογένειες διασκορπίστηκαν και οι αντάρτες με κάθε κόστος περιφρουρούσαν τα γυναικόπαιδα. Οι ζωές πολλών Ανωγειανών που σώθηκαν από το ολοκαύτωμα, και κυρίως των γυναικών, σφραγίστηκαν εκείνη την αυγουστιάτικη ημέρα, καθώς δεν μπόρεσαν ποτέ να ξεπεράσουν τις εικόνες του θανάτου, αφού έχασαν οικογένεια, συγγενείς, φίλους και εν τέλει τα ίδια τους τα νιάτα. Σε προσωπικό βιωματικό επίπεδο, ανεξίτηλες θα μείνουν στη μνήμη μου οι εικόνες με τις μαυροφορεμένες αδερφές του παππού μου του Περβολογιώργη, ο οποίος και αυτός από την πλευρά του είχε συνδράμει τον ΕΛΑΣ. Οι γυναίκες αυτές, όπως και εκατοντάδες άλλες Ανωγειανές σημαδεύτηκαν και σκοτεινιάστηκαν ισόβια από εκείνες τις μέρες της καταστροφής.

Ωστόσο, τα Ανώγεια, όπως άλλωστε έχει αποδείξει η ιστορία, είναι κάτι παραπάνω από τις αιώνιες ηλιοκαμένες πέτρες του Ψηλορείτη και από  τον κρύο αορίτικο αέρα. Ο Γερμανός στρατηγός Mueller,ο εκπρόσωπος του αλαζονικότερου και χυδαιοτέρου στρατεύματος της νεότερης εποχής, αν και ήταν ένας μορφωμένος αξιωματικός, μάλλον αγνοούσε επιδεικτικά την ιστορία της Κρήτης. Δεν είχε υπόψιν του ότι τα Ανώγεια είχαν καεί άλλες δυο φορές στο παρελθόν από μία άλλη σκοταδιστική αυτοκρατορία, αυτή των Οθωμανών, σε πείσμα των καιρών πάλι Ανώγεια ονομάστηκε και ονομάζεται ακόμη το χωριό αυτό, κάτω από τη Νίδα του Ψηλορείτη. Τα Ανώγεια ήταν και είναι οι άνθρωποι του, οι Ανωγειανές και οι Ανωγειανοί. Γιατί μάλλον δεν έχουν άδικο όσοι επισκέπτονται τα Ανώγεια να ισχυρίζονται ότι γνώρισαν την αυθεντική Κρήτη, αν και ελάχιστα είναι τα απομεινάρια του παλιού καιρού που στέκουν ακόμα σε αυτό εδώ το χωριό, εξαιτίας των επανειλημμένων καταστροφών που το έπληξαν. Ωστόσο, οι Ανωγειανοί διασκορπίστηκαν  για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρι να μπορέσουν να επιστρέψουν στα γκρεμισμένα τους σπίτια. Κάποιοι δεν επέστρεψαν ποτέ, εγκαταλείποντας για πάντα τα Ανώγεια, χωρίς όμως να λησμονήσουν τις ανθρώπινες σχέσεις και την κουλτούρα τους στις νέες τους εγκαταστάσεις. Τα γυναικόπαιδα των Ανωγείων φιλοξενήθηκαν για όσο χρειάστηκε με περίσσια ανθρωπιά από τους κατοίκους των γύρω χωριών, συ σφίγγοντας έτσι τις σχέσεις των Ανωγειανών με τις όμορες κοινότητες. Οι Ανωγειανοί αντάρτες δεν εγκατέλειψαν τις θέσεις τους, παρά την μεγάλη καταστροφή και τις αποκαρδιωτικές εικόνες που αντίκρισαν όταν πλησίασαν το χωρίο τους, προκειμένου να προστατέψουν ό,τι απέμεινε από τυχόν πλιατσικολόγους. Άλλωστε οι Γερμανοί θα παρέμεναν στην περιοχή μέχρι και τον Οκτώβριο του 1944, οπότε και θα περιόριζαν την ιδιότυπη κυριαρχία τους στο βόρειο τμήμα του Νομού Χανίων, μέχρι και το καλοκαίρι του 1945.

Με την αποχώρηση των Γερμανών οι κάτοικοι των Ανωγείων άρχισαν να επιστρέφουν σταδιακά  στο κατεστραμμένο χωριό τους για να μία νέα αρχή. Τα προβλήματα επιβίωσης πολλά και δυσεπίλυτα, αλλά η αλληλεγγύη των κατοίκων αποδείχθηκε ισχυρό όπλο, με το οποίο επιβεβαίωσαν για άλλη μία φορά τη φήμη τους ως ένα ξεχωριστό χωριό στο κέντρο της Κρήτης. Ωστόσο, τα Ανώγεια θα αργήσουν να βρουν την κοινωνική τους γαλήνη. Όχι μόνο κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, ο οποίος στην Κρήτη ήταν αρκετά πιο ήπιος και σύντομος εν συγκρίσει με την ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και αργότερα όταν το μετεμφυλιακό κράτος θα συνεχίσει να ελέγχει ασφυκτικά τις ζωές των Ανωγειανών με αριστερές πεποιθήσεις. Πολλοί στάλθηκαν σε σκληρούς τόπους εξορίας με αποτέλεσμα οι οικογένειές τους αδυνατούν να βιώσουν μία καθημερινότητα κανονικότητας, πρακτική η οποία εντάθηκε κατά την περίοδο της επταετούς δικτατορίας. Και σε αυτή τη σκληρή δοκιμασία της πατρίδας μας και της δημοκρατίας οι Ανωγειανοί τόσο στην Κρήτη όσο και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, έδρασαν με αυταπάρνηση για την προάσπιση του κοινοβουλευτισμού, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας των Ελλήνων.  Και φτάνοντας στη σημερινή εποχή των δύσκολων διεθνών συγκυριών, οι Ανωγειανοί πρωτοστατούν για άλλη μία φορά με το δικό τους σεμνό τρόπο, στους αγώνες ενάντια στον κοινωνικό κανιβαλισμό. Εδώ και αρκετά χρόνια χωρίς τυμπανοκρουσίες και με μία πρωτοχριστιανικής μορφής αγάπη για το συνάνθρωπό τους περιθάλπουν τους κατατρεγμένους αυτού του κόσμου, ενσωματώνοντάς τους παράλληλα στην ιδιαίτερη τοπική τους κοινοτική οργάνωση. Αποδεικνύεται πως οι Ανωγειανοί δεν είναι ανιστόρητοι και δεν  έχουν ισχνή μνήμη, δεν ξέχασαν δηλαδή ότι και αυτοί υπήρξαν για ένα μικρό χρονικό διάστημα πρόσφυγες, έστω και εσωτερικοί, θύματα του φασισμού και του πολέμου.

Και αν και είθισται σε εκδηλώσεις σαν τη σημερινή να τονίζεται η γενναιότητα και η ανδρεία των νεκρών αγωνιστών που θυσιάστηκαν για την πατρίδα και την ελευθερία σε αλλοτινές εποχές, οφείλω από την πλευρά μου να εξάρω την στάση ζωής των σημερινών Ανωγειανών. Γιατί χωρίς να χάσουν τα ήθη τους, την ιδιαίτερη  διάλεκτο και την κουλτούρα τους στάθηκαν απέναντι στον εκβαρβαρισμό της κοινωνίας μας και έδειξαν την μεγαλοψυχία τους πάνω στους αδυνάτους, όπως και οι πρόγονοί τους απέδειξαν την ανδρεία τους απέναντι σε στρατούς και σε κατακτητές πολύ ισχυρότερους τους. Έτσι, οι σημερινοί Ανωγειανοί μπορούν να νιώθουν υπερήφανοι τόσο για τους προγόνους τους  όσο και για τους ίδιους τους εαυτούς τους καθώς γνωρίζουν ότι όσοι αντάρτες χάθηκαν εξαιτίας της δράσης τους κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, δε θυσιάστηκαν άδικα,προασπίζοντας τα υψηλά ιδανικά τους. Επιπρόσθετα, οι Ανωγειανοί με την ισχυρή και ζωντανή προφορική τους παράδοση διασώζουν μέχρι σήμερα ιστορίες ανδρών και γυναικών απαράμιλλης γενναιότητας και ανθρωπιάς, δημιουργώντας έτσι χαλύβδινα πρότυπα για τις νέες γενιές, τα οποία δεν αποδομούνται εύκολα από τη μαζική και ισοπεδωτική κουλτούρα της εποχής μας. Ακόμα και οι Ανωγειανοί της νεότερης γενιάς έχουν ενσωματώσει τα πρότυπα αυτά στο γνωσιακό τους κόσμο, συνιστώντας έτσι μία νεολαία ιδιαίτερη και περήφανη.

Συνεχίζοντας, στα Ανώγεια οι χώροι μνήμης λειτουργούν πραγματικά ως χώροι προβληματισμού και ως τόποι δημιουργίας ιστορικής συνείδησης. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης εν γένει, οι τόποι μνήμης  των Ανωγειανών ούτε δέχονται περιθώρια παρερμηνειών των συμβολισμών τους, ούτε δέχονται βανδαλισμούς, αφού οι ίδιοι οι Ανωγειανοί δεν επιτρέπουν να αποτελέσουν τα μνημεία της ιστορίας τους απολιθώματα και σκελετούς της λήθης, χωρίς ουσιαστικό νόημα. Ακόμα περισσότερο, οι  Ανωγειανοί δεν επέτρεψαν στους εαυτούς τους να εισέλθουν σε ύποπτα μονοπάτια αναθεώρησης της ιστορίας, καθώς οι κοινοτικοί τους δεσμοί υπερισχύουν των όποιων ιδεολογικών σκοπιμοτήτων και αυτό γίνεται φανερό στις δημόσιες ιστορικές εκδηλώσεις τους, οι οποίες χαρακτηρίζονται από μοναδική ομοψυχία.  Παράλληλα, οι εκδηλώσεις μνήμης των Ανωγειανών δε χαρακτηρίζονται από μία στρεβλή και φιλοπόλεμη προγονολαγνεία, αλλά υπενθυμίζουν σε όλο τον κόσμο τα πάθη των προγόνων και του χωριού τους, ως μία μελανή σελίδα της ιστορίας με απάνθρωπο περιεχόμενο.

Η περίοδος της γερμανικής κατοχής ήταν μία περίοδος  άνευ προηγουμένου βαναυσότητας και αγριότητας. Οι Ανωγειανοί, όπως και όλοι σχεδόν οι λαοί της Ευρώπης, τη βίωσαν οδυνηρά και δεν επιτρέπουν στους εαυτούς τους να τη βιώσουν ξανά. Όχι μόνο μέσω των εκδηλώσεων ιστορικής μνήμης όπως η σημερινή αλλά και μέσω της πολυετούς και πολυσχιδούς πολιτιστικής παράδοσής τους, η οποία πραγματικά ξεχωρίζει μέσα στην Κρήτη. Η μουσική παράδοση των Ανωγειανών έχει μεταφέρει σε όλη την οικουμένη την εικόνα της ανόθευτης Κρήτης, χωρίς όμως στοιχεία οπισθοδρόμησης και εκβαρβαρισμού, εκπέμποντας έτσι μηνύματα ενωτικά προς τους όλου του κόσμου. Ίσως αυτό να οφείλεται στο γεγονός ότι οι Ανωγειανοί δεν αρκούνται μία στείρα αναπαραγωγή της παράδοσής τους,αλλάΩείναι οι δημιουργοί μιας ζωντανής κουλτούρας την οποία εξελίσσουν όπως ακριβώς η ίδια η ζωή και η κοινωνία μας εξελίσσεται.

Σε κάθε περίπτωση τα Ανώγεια είναι ένα ξεχωριστός ιστορικός τόπος, χώρος ελευθερίας  και αυτοέκφρασης, ο οποίος κάνει το σύγχρονο άνθρωπο να προβληματίζεται για τον αλλοτριωμένο τρόπο ζωής του. Και με εκδηλώσεις σαν τη σημερινή ή σαν το τριήμερο αντιφασιστικό- αντιρατσιστικό φεστιβάλ που ολοκληρώθηκε χθες, τα Ανώγεια αποδεικνύουν σε όλο τον κόσμο, ότι για να απολαμβάνει κανείς τα αγαθά της ελευθερίας, δεν αρκεί να έχει γενναίους και τιμημένους προγόνους και συνεπώς να εξαργυρώνει την ένδοξη ιστορία του ες αεί, αλλά έχει χρέος και ευθύνη να μάχεται στο  διηνεκές  σε ατομικό και κοινοτικό επίπεδο για την προάσπιση της.»

Ρεπορτάζ:Γιώργης Μπαγκέρης

Με καθυστέρηση..22 χρόνων, γίνονται τις τελευταίες ημέρες προσπάθειες ώστε τα Ανώγεια να αποκτήσουν και να εντάξουν στην κοινωνία τους, το μουσείο κέρινων ομοιωμάτων το οποίο λειτουργεί από το 1996 στα Ζωνιανά με χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο! Ο υπεύθυνος του Μουσείου  Διονύσιος Ποταμιάνος, έχει ξεκινήσει ήδη τις επαφές με φορείς του τόπου ώστε να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος στα Ανώγεια που θα το φιλοξενήσει, ώστε το μουσείο να μην φύγει από την Κρήτη και να μετακομίσει στην Αθήνα. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Ανωγής, το μουσείο αποχωρεί οριστικά από τα Ζωνιανά, καθώς ο ιδιοκτήτης του χώρου (περίπου 1000 τ.μ) θα τον χρησιμοποιήσει ως ιδιωτική επιχείρηση. Ο κ.Ποταμιάνος έχει ήδη κάνει την πρώτη συνάντηση με τον Δήμαρχο Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργη, αλλά και με τον πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού π.Ανδρέα Κεφαλογιάννη, καθώς φαίνεται να προκρίνεται ως σκέψη, η μετακόμιση του μουσείου σε χώρο του Συνεταιρισμού, ο οποίος βρίσκεται ακριβώς πάνω από το Σταυράκειο Λύκειο και που πριν 15 χρόνια λειτουργούσε ως αστυνομικό τμήμα. Χώρος με αντικειμενικές δυσκολίες τις οποίες αναλύει στην επικοινωνία μας μαζί του ο Διονύσης Ποταμιάνος και που αν ξεπεραστούν τα Ανώγεια θα αποκτήσουν μουσείο κέρινων ομοιωμάτων!

Μια επιστολή που παράπεσε ή αγνοήθηκε το 1996 από τον Δήμο Ανωγείων οδήγησε τότε το μουσείο στα Ζωνιανά, που για 22 χρόνια έχει επιτυχημένη πορεία έχοντας αποσπάσει τα καλύτερα σχόλια και κριτικές για τα εκθέματα του. Αξίζει πραγματικά η προσπάθεια να έρθει στα Ανώγεια και ευελπιστούμε να βρεθεί εν τέλει ο κατάλληλος χώρος και από τις αρχές του 2019 το μουσείο κέρινων ομοιωμάτων να ξεκινήσει να δέχεται τους πολυάριθμους επισκέπτες του στα Ανώγεια. Αξίζει σε αυτό το θέμα να σκύψουν όλοι οι φορείς του τόπου και να βοηθήσουν στην ολοκλήρωση των διαδικασιών μετακόμισης.

Στην επικοινωνία μας με τον Διονύση Ποταμιάνο, ο ίδιος μίλησε με τα καλύτερα λόγια για τον Εμμανουήλ Καλλέργη και τον π.Ανδρέα Κεφαλογιάννη, ανέφερε όμως και τις δυσκολίες που παρουσιάζονται στον χώρο του παλιού αστυνομικού τμήματος, εκφράζοντας όμως την αισιοδοξία του για αίσια κατάληξη αυτής της προσπάθειας μετακόμισης. Αναλυτικά τα όσα μας ανέφερε:

“Πράγματι υπάρχει ένας χώρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού, αλλά είναι μικρός ανάλογα με το μουσείο που έχουμε στα Ζωνιανά, αλλά δεν έχει και τόση σημασία, θα δούμε πως θα βολευτούν όλα τα πράγματα που πρόκειται να κάνουμε. Ο χώρος έχει ένα μειονέκτημα, ενώ έχει 5 αίθουσες μεγάλες, και αυτό είναι οι σκάλες, από πάνω και προς το σχολείο. Δηλαδή με τις σκάλες ηλικιωμένοι επισκέπτες των ΚΑΠΗ είναι δύσκολο να ανέβουν επάνω. Θα δούμε τι μπορούμε να κάνουμε με αυτό το πρόβλημα.

Έχω κάνει ήδη τις πρώτες συζητήσεις και με τον Δήμαρχο Ανωγείων και με τον π.Ανδρέα που είναι και πρόεδρος του Συνεταιρισμού, το κλίμα είναι θετικό. Αλλά μένουν πολλά να συζητήσουμε ακόμα, έχουμε δρόμο μπροστά μας. Είναι ζήτημα χώρου, είναι ζήτημα οι σκάλες, είναι πολλά πράγματα, δεν είναι ούτε ένα ούτε δυο. Όλα αυτά θα συζητηθούν καλοπροαίρετα και από εμένα και από τον Δήμαρχο ο οποίος είναι ένας εξαιρετικός άνθρωπος. Για τον π.Ανδρέα σου λέω τα ίδια, τον ξέρω πολλά χρόνια, έχει έρθει πολλές φορές στο μουσείο, βοήθησε στην λειτουργία του εκεί και τον θεωρώ φίλο μου. Ελπίζουμε ότι όλα θα πάνε καλά.

Προ 22 χρόνων είχα στείλει 3 επιστολές , μια στα Ανώγεια, μια στα Ζωνιανά και μια στα Λιβάδεια και τους έλεγα ότι έχω ένα μουσείο κέρινων ομοιωμάτων, αν θέλετε να συζητήσουμε πως μπορεί να γίνει να έχει έδρα του το χωριό σας. Από τα Ανώγεια και τα Λιβάδεια, δυστυχώς δεν μου απάντησαν καθόλου, φαίνεται ή παράπεσε η επιστολή, ή δεν την κατάλαβαν καν ή δεν ξέρω και εγώ τι. Κοιτάξτε να δείτε. Εδώ στα Ζωνιανά δεν την κατάλαβαν την επιστολή οι Ζωνιανοί, την κατάλαβε μόνο ο Λαζόκωστας, αυτός ήταν τότε αρχιμηχανικός στον Βαρδινογιάννη, και είχε δει στο εξωτερικό τα κέρινα ομοιώματα και για αυτό ειδοποίησε στα Ζωνιανά και είπε μην τον αφήσετε τον Ποταμιάνο να φύγει και έτσι κάναμε το μουσείο στα Ζωνιανά. Εφόσον οι άλλοι δυο δεν απάντησαν ποτέ, έγινε το μουσείο στα Ζωνιανά, αυτό είναι όλο.

Το μουσείο περιλαμβάνει 12 παραστάσεις, το Αρκάδι, τον Καγιαλεδάκη, γράμματα και τέχνες, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, την Μάχη της Κρήτης, την εκτέλεση του Δασκαλογιάννη, το κρυφό σχολείο, τον Σωτήρη Καγιαλεδάκη και πολλά άλλα. Πιστεύω θα είναι κόσμημα για τα Ανώγεια, ευελπιστώ σε αίσιο τέλος των συζητήσεων, σας ευχαριστώ θερμά..”

Γράφει στην ΑΝΩΓΗ, ο Δημήτρης Σαλούστρος  του Ζαϊμη

 Τι γυρεύω στις βιβλιοθήκες?

Στα σκονισμένα ράφια διπλωμένοι κείτονται

οι έρωτες των άλλων και εγώ που μόλις τώρα

στις αθώες λευκές σελίδες χαράζομαι,

δεν ξέρω πώς αλήθεια να σε παραλείψω,

να μη σε παραδώσω

στην κακόγουστη αναλγησία της σκόνης!

Ω, να έπιανε το χέρι μου να σε ζωγράφιζα,

στις συλλαβές, φοβούμαι, χάνεται το φως!

 Μπορεί από το άρωμα των υακίνθων μεθυσμένος ή πάλι από τον ίλιγγο του ύψους καθώς το σπίτι του στο φρύδι του γκρεμού να ξύπνησε ένα ξημέρωμα ο Γιάννης ο Μπρίνταλος, του Τιμολέω και να είπε «διάολε και γιατί όχι;» και έριξε την πρόταση να γίνουν τα καφενεία στα Ανώγεια ένα παράλληλο αναγνωστήριο.

Μα θα μου πείτε βιβλιοθήκη στο καφενείο; Εδώ καλά καλά δε χωρούν οι θαμώνες, που όλο και αβγαταίνουν από την καλπάζουσα ανεργία, τη μηχανοποίηση της όποιας παραγωγής και την πάγια ανάγκη, τι τα θες, να ξεφύγει κανείς από τη μέγγενη του σπιτιού, που όπως χρόνια τώρα είχε παρατηρήσει ο Βίλχεμ Ράιχ έχει γίνει μηχανή νευρώσεων.

Και όμως βρίσκω την ιδέα εξόχως απλή και μπορεί με λίγη στήριξη να γίνει και ουσιωδώς λειτουργική.

Χωρίς να εμποδίζει σε τίποτε την παραδοσιακή λειτουργία του καφενείου, όπου ο Ανωγειανός πήγαινε και με πρόσχημα τον καφέ, μιλώντας κριτικάροντας σατιρίζοντας ή αυτοσαρκαζόμενος, ζητούσε ουσιαστικά συναναστροφή, πάει να πει αυτοεπιβεβαίωση, ένα είδος κοινωνικής αναγνώρισης, που ακριβώς γιατί ο τόπος είναι  του ύψους, αλλά στενός και τα μέτρα ανελαστικά είχε το ειδικό της βάρος και μετρούσε ως πιστοποιητικό κοινωνικής καταλληλότητας, σε αυτόν το χώρο, λοιπό, το βιβλίο, που θα βρίσκεται πια μια χεριά απόσταση μπορεί παράλληλα  και διακριτικά να τον προστατεύσει από την πλήξη της επανάληψης- ίδιοι άνθρωποι ίδια σχόλια, προβλέψιμοι τρόποι.

Ύστερα πρέπει να ξεπεραστεί και το άλλο εμπόδιο: οι θαμώνες του Ανωγειανού καφενείου είναι εν πολλλοίς άνθρωποι κάποιας ηλικίας, ξωμάχοι και κατασταλαγμένοι, πού καιρός και μάτια και διάθεση για νέες αναζητήσεις κι ο φόβος με τα λόγια του Καβάφη μην ίσως και «το φως θάναι μια νέα τυραννία, ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.» που συνοδεύει πάντα όσους τολμούν να ανοίξουν ένα παράθυρο.

Όλα τούτα σωστά και μετρημένα, όμως εδώ μιλούμε για ανθρώπους, που ποτέ δε χώρεσαν στο μέτρο. Το ότι τυχαίνει να έχουν όλοι άποψη κι αμετακίνητη δε σημαίνει ξεροκεφαλιά, σημαίνει αντίσταση στο κοινότροπο, αλλά το βιβλίο κινεί τη σκέψη κι η σκέψη από μόνη της είναι επαναστατική!

Τι λοιπόν πιο ταιριαστό στην ψυχοσύσταση ανθρώπων, που και για λόγους αισθητικούς δε σκύβουν το κεφάλι;

Όσο για τις αντικειμενικές δυσκολίες, όσων δεν ξέρουν γράμματα ή δυσκολεύονται στην ανάγνωση τι πιο ψυχαγωγικό και παρεϊστικο από τις μικρές σε μέλη και  χρονική  έκταση αναγνώσεις απάνω στο δοκιμασμένο μοντέλο της αλληλοδιδακτικής, που τόσο σοφά αξιοποιούσαν οι παλαιότεροι.

Η ιδέα να πάει το βουνό στο Μωάμεθ  για τα Ανώγεια θα έλεγα πως δε ξενίζει και τόσο, αν σκεφτούμε πως το Ανωγειανό καφενείο δε προσφερόταν ποτέ για να σκοτώσει κανείς την ώρα του, καθώς ήταν σημείο υποδοχής των ξένων και χώρος ζύμωσης του καινούριου με το παλιό.

Το βιβλίο σε ένα τέτοιο περιβάλλον θα κομίσει το καταλυτικό επιχείρημα στις αδιέξοδες αντεκδικήσεις, αυτό που οι τεχνίτες της πειθούς αποκαλούν « έξωθεν καλή μαρτυρία» και είτε είναι η γνώμη ενός άλλου Ανωγειανού, γιατί η πρώτη σκέψη είναι, θαρρώ, το όλο εγχείρημα να στηριχθεί πρώτα σε βιβλία όσων συγχωριανών μπήκαν στην περιπέτεια της γραφής και ύστερα της Κρήτης, της Ελλάδας και γενικότερα, είτε οποιουδήποτε άλλου οικουμενικού πνεύματος, θα διευρύνει τα όρια της συζήτησης και θα αμβλύνει την άκαμπτη βεβαιότητα πως η αλήθεια μπορεί να διατηρεί τη φρεσκάδα της ακόμη και ταριχευμένη στο κεφάλι μας.

Να προσθέσω ακόμη, το δικαίωμα στη μοναξιά παρέα με ένα άλλο μοναχικό πνεύμα, γιατί τέτοιοι είναι όλοι όσοι γράφουν, χωρίς περιττές μετακινήσεις και το περισπούδαστο ύφος που χαρακτηρίζει τους καθ’ έξιν αναγνώστες, για να πειστεί και ο τελευταίος ότι ο φυσικός χώρος του βιβλίου είναι εκεί που βρίσκονται όσοι το έχουν ανάγκη και εν τέλει οι εν δυνάμει  αναγνώστες.

Το καφενείο λοιπόν όχι μόνο δεν κινδυνεύει από τη φιλαναγνωσία, αλλά ίσα ίσα θωρακίζεται, πιστεύω, από τη μοιραία μετεξέλιξή του σε kafe, όπου χάνει εκτός από το Ελληνικό του όνομα και την κατάληξή του και την υφή και το άρωμά του από την αβελτηρία να παύει να  συνομιλεί με το παρελθόν και να γίνεται χώρος όπου σταυλίζονται ανώνυμοι, που πάνε να δουν και να δείξουν, όχι να μάθουν, να πουν και να ακούσουν.

Και είναι τέτοια η έκταση του φαινομένου, που σε ένα τέτοιο kafe πρωτεύουσας στη Στέρεα Ελλάδα οι ιδιοκτήτες υπέβαλαν αίτημα προς το Δημοτικό Συμβούλιο να μετακινήσει προς μια άκρη την προτομή του Αθανάσιου Διάκου με το αιτιολογικό ότι εμπόδιζε, λέει «την ανάπτυξη των τραπεζοκαθισμάτων»! Η απάντηση του Δημοτικού Συμβουλίου ήταν η πρέπουσα, αλλά δεν έχει πια και τόση σημασία!

Τέλος η ανάγνωση ενός καλογραμμένου βιβλίου, οπουδήποτε κι αν γίνεται, επιφυλάσσει στον επαρκή  αναγνώστη μια σπάνια χαρά, που τη λέμε αισθητική απόλαυση και που θα μπορούσε από μόνη της να είναι κίνητρο ικανό, που αν το ανακαλύψουμε, θα μπορούσε να μας πάρει από παντού και να μας πάει ως τις γραμμές του!

Χαίρε ποτέ, λοιπόν Ιωάννη του δέτη, για την επίκαιρη ιδέα, καθώς που πάνε να μας κάνουν ακροατές και θεατές της ζωής μας.

Συγχαίρω, προσυπογράφω και στηρίζω.

Κι αν τόσο πια δε γίνουμε σοφοί απ’ τα βιβλία τουλάχιστον να μη μας λείψει η γλυκιά των ταξιδιών μελαγχολία!

Το  μητάτο  του  Τζιτζή όπως  είναι  σήμερα  στη  θέση  Πετροδολάκια  στο  Οροπέδιο  της  Νίδας

Κυριακή 26 Αυγούστου 2018. Ώρα 2.30 μ.μ.

Στο Περαχώρι τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα

του Μανόλη Ξυλούρη ή Τζιτζή (1844 – 1913)

Ο  Μανόλης  Ξυλούρης  ή  Τζιτζής  γεννήθηκε το  έτος  1844  στα  Ανώγεια  Μυλοποτάμου.  Πατέρας  του  ήταν  ο   Νικόλαος  Ξυλούρης

από  την  ιστορική  οικογένεια  των  Ξυλούρηδων.  Μητέρα  του  ήταν  η  Αικατερίνη  από  την  εξίσου  ιστορική οικογένεια  των  Σμπώκηδων.  Ο  Μανόλης  Ξυλούρης  ή  Τζιτζής παντρεύτηκε  την  Ευθυμία  ( Πασπαράκη )  και  απέκτησε εφτά  παιδιά.  Τον  Γιώργη,  τον Νικόλαο,  τον  Ανδρέα,  τον  Θανάση,  την  Αθηνά,  την  Ειρήνη  και  την Κωνσταντινιά.

Ο  Εμμανουήλ  Ξυλούρης  ήταν  στο  ανάστημα  ψηλός,  είχε  αρρενωπό  πρόσωπο,  μουστάκια  και  γενειάδα  μαύρου  χρώματος.  Μυώδη  μπράτσα  και  πόδια.  Είχε  πλατύ  στήθος

και  διακρινόταν  για  την  μετριοφροσύνη  του.  Πολλές  φορές  τον  ρωτούσαν  για  τα

ηρωικά  του  κατορθώματα,  αλλά  απέφευγε  να  απαντά.

Ο  Ανωγειανός  Εμμανουήλ  Ιωάννου  Χαιρέτης,  ο  επονομαζόμενος  Τορπίλης,  στις  10

Φεβρουαρίου  1938,  συνέταξε  πολυσέλιδο  χειρόγραφο  το  οποίο  αναφέρεται  στην  δράση  του  Εμμανουήλ  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή  (1844-1913)  στις  επαναστάσεις  εναντίον  των  Τούρκων  του  1866,  1878  και  1896.  Περιγράφει  με  λεπτομέρειες  πολλές  μάχες  και  γεγονότα  των  παραπάνω  επαναστάσεων,  τη  συμμετοχή  σ’αυτές  όχι  μόνο  του  Μανόλη  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή  αλλά  και  των  Ανωγειανών  και

των  Άνω  Μυλοποταμιτών,  καθώς  και  διάφορα  περιστατικά  που  συνέβησαν  στην  διάρκεια  των  πολεμικών  επιχειρήσεων.  Ο  Μανόλης  Χαιρέτης  έγραψε  το  χειρόγραφο  σε

ηλικία  78  ετών.  Στην  επανάσταση  του  1866  ήταν  πέντε  χρονών  και  βίωσε  τα  δεινά

του  πολέμου.  Πολλοί  αγωνιστές  διηγήθηκαν  στον  ίδιο  κατόπιν  τα  γεγονότα.  Στην ιστορική έρευνα θεωρείται  αξιόπιστο  και  μοναδικό  το  έγγραφο  του  Μανόλη  Χαιρέτη  ή  Τορπίλη.

Τις  τελευταίες  φράσεις  του  εγγράφου,  (που  απουσιάζουν  από  το  πρωτότυπο),  όπου

αναγράφεται  και  η  ημερομηνία  σύνταξής  του,  σε  δακτυλογραφημένο  αντίγραφο,

παρέδωσε  ο  Μιχάλης  Ξυλούρης  του  Εμμανουήλ,  κάτοικος  Ηρακλείου.  Ανέφερε  ότι  το  αντίγραφο  αυτό  βρισκόταν  στα  χέρια  του  θείου  του  Χριστομιχάλη  Ξυλούρη.

Σήμερα, τα  δισέγγονα  του  Μανόλη  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή, διατηρούν  τα  όπλα  του  προπάππου  τους  (το  τουφέκι  μήκους  δύο  μέτρων  και  τις

μαχαίρες  του),  πολλές  φωτογραφίες  και  πορτραίτα  της  εποχής.  Διασώζουν  και  πολλά  προφορικά  στοιχεία  που  άκουγαν  από  τον πατέρα  και  τον  παππού  τους  για  τον  ατρόμητο  καπετάνιο  Τζιτζή.

Το  έγγραφο  του  Εμμανουήλ  Χαιρέτη  ή  Τορπίλη,  βρίσκεται στο  αρχείο

Ι.  Μουρέλλου,  στο  Ιστορικό  Αρχείο  του  Ιστορικού  Μουσείου  Ηρακλείου με στοιχεία : αριθ.  435,  Φ9γ,  σειρά  1.  Αποτελείται  από  δώδεκα  μακρόστενα  λευκά  φύλλα

διαστάσεων  20Χ60  εκ.  γραμμένα  σε  γραφομηχανή  της  εποχής.

Το  κείμενο  είναι  σε  γλώσσα  καθαρεύουσα.

Ο Ξυλούρης Μανόλης ή Τζιτζής. Αυτήν τη μεγάλου μεγέθους φωτογραφία σε ξύλινη κορνίζα, είχε πάντοτε κρεμασμένη στο «καμαράκι» του ο Χριστομιχάλης Ξυλούρης.

Τα  πρώτα  νάματα  του  πολέμου  πήρε  από την  πρώτη  μάχη  με  τους  Άνω  Μυλοποταμίτες  και  άλλων  υπό  τον  Μιχάλη  Κόρακα  Μαλεβυζιώτων  στις  αρχές  της  επανάστασης  του  1866,  τον  Αύγουστο  γύρω  από  το χωριό  Τύλισσος.  Η  μάχη  αυτή  άρχισε  το  μεσημέρι  και έληξε  κατά  την  δύση  του  ήλιου.  Ήταν  πολύ  σκληρή  και  πολλές  φορές  ήρθαν  στα  χέρια  οι  Χριστιανοί  με  τους  Τούρκους.  Τους  ξεχώριζε  ο  Κόρακας,  έφιππος,  λέγοντας πάντα  την φράση  «Παναγιά  μου  στη  φοράδα  μου».

Στην  μάχη  της  Τυλίσου  τραυματίστηκαν  πολλοί  από  τους  Χριστιανούς  και  σκοτώθηκαν  ο  Νικόλαος  Βασιλείου  Σκουλάς,  (αδερφός  του  αρχηγού  Μιχαήλ  Σκουλά)  και  ο Παπα – Μιχάλης  Γαραζανός.  Ο  Στέργιος  Κεφαλογιάννης,  Ανωγειανός,  τραυματίστηκε  σοβαρά και  πέθανε  από  τα  τραύματά  του  μετά  τρεις  μέρες.  Το  σώμα  του  νεκρού Παπαγαραζανού  πάρθηκε  από  τους  Τούρκους,  αποκεφαλίστηκε  και  έφεραν  την  κεφαλή  του  στο  Ηράκλειο  πάνω  σε  κοντό  πάσαλο.  Την  επομένη  ημέρα  την  περιέφεραν  στην  αγορά  και  τους  δρόμους  υβρίζοντάς  την.  Όλοι  που  πήραν  μέρος  στην  μάχη  της Τυλίσσου,  όπως  άκουσα  τους  παλιούς  να  διηγούνται,  έδειξαν  μεγάλη  γενναιότητα.

Το  όνομα  του  Μανόλη  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή  ακουγόταν  από  τα  στόματα  όλων  που

έπαιρναν  μέρος  σε  μάχες  μαζί  του.  Συχνά  άκουγε  κανείς  την  φράση :

-Δες  τε  μωρέ  τον  Τζιτζή,  παντού  είναι  πρώτος,  πρωτογλακηχτής! Θωρείτε  τον;  Θα  βγει πρωτοπαλίκαρο  των  Ανωγειανών  από  τους  σώκαιρούς  του!

Στις  17  Ιανουαρίου  του  επόμενου  έτους  1867,  έπεσε  πολύ  χιόνι  και  κάλυψε  τα

βουνά  της  Κρήτης,  μαζί  και  τα  ορεινά  χωριά  της  Επαρχίας  Μυλοποτάμου.  Ο  Ρεσίτ

Πασάς,  στρατιωτικός  διοικητής  του  μουσουλμανικού  στρατού  Ηρακλείου,  μαζί  με  τον  περιβόητο  Τουρκοκρητικό  Παπουτσαλή,  θεώρησαν  κατάλληλη  την  εποχή  να

πραγματοποιήσουν  την  εκστρατεία  που  σχεδίαζαν  πολύ  καιρό  εναντίον  των  Ανωγείων και  των  Ανωγειανών.  Γι’αυτό  το  σκοπό  συνεννοήθηκε  με  τον  ανώτερο  στρατιωτικό

διοικητή  Ρεθύμνης  Ομέρ  Πασά  να  εισβάλουν  μαζί  στην  Επαρχία  Μυλοποτάμου, όπου  είχαν καταφύγει  και  πολλά  γυναικόπεδα  των  όμορων  επαρχιών.  Αποφάσισαν  λοιπόν  ο

Ομέρ  που  βρισκόταν στο  Ρέθυμνο  να  εισβάλει  στον  Μυλοπόταμο  με  όλες  του  τις  δυνάμεις  από  τα  δυτικά  και  ο  Ρεσίτ  από  τα  ανατολικά.  Την  νύχτα  της  17ης  Ιανουαρίου  ο  Ρεσίτ  Πασάς  με  16.000  τακτικό  στρατό  και  πολλούς  Τουρκοκρητικούς  ξεκίνησε  από  το  Ηράκλειο  και  τα ξημερώματα  της  18ης  Ιανουαρίου  περνούσαν  δίπλα  από  το  χωριό  Αστυράκι.  Οι Χριστιανοί  είχαν  τις  πληροφορίες  τους  για  την  σχεδιαζόμενη  εκστρατεία  και  είχαν  πιάσει  επίκαιρες  θέσεις  για  να  αποκρούσουν  τον  εχθρό.  Ο  Αρχηγός  του  Μαλεβυζίου Παυλής  Ντεντιδάκης  με  πεντακόσιους  γενναίους  Μαλεβυζιώτες  είχε  καταλάβει  το χωριό  Γωνιές  για  να  αποκρούσει  τον  εχθρό  αν  ερχόταν  από  τον δημόσιο  δρόμο  του  Σκλαβοκάμπου  και  να  κατορθώσει  έτσι  να  ανακόψει  την  πορεία του  προς  τα  Ανώγεια.

Οι  Μιχάλης  Σκουλάς,  Μιχάλης  Κόρακας  (αυτός  βρέθηκε  στ’Ανώγεια  κατά  τύχη),  και  ο  Πετροπουλάκης  με  διακόσιους  εθελοντές  από  την  Ελλάδα,  μαζί  με  πεντακόσιους

Ανωγειανούς,  Καμαριωτιανούς,  Δαμαστιανούς,  Αξικούς  και  Ζωνιανούς  είχαν  καταλάβεει  τα  μέρη  ανατολικά  του  χωριού  Αστυράκι.  Αν  ο  εχθρός  ερχόταν  από  τα  μέρη  του βουνού  Στρούμπουλα,  να  εμποδίσουν  την  διάβασή  του  από  τον  Καμαριώτη  προς  τα  Ανώγεια.

Οι  Χριστιανοί  όμως  δεν  υπολόγισαν  σωστά  την  δύναμη  του  εχθρού  την  οποία  δεν

πίστευαν  ότι  θα  είναι  πάνω  από  3.000.  Βρέθηκαν  όμως  μπροστά  σε  εξαπλάσιους  εχθρούς,  πολύ  καλά  εξοπλισμένους  και  δεν  μπόρεσαν  ν’αντέξουν  στην  πρώτη  ορμή  του  εχθρού.  Παρά  λίγο  να  συλληφθούν  πολλοί  ζωντανοί.

Ο  Ανωγειανός  Βασίλειος  Νιώτης  ή  Λαγκάς  βρέθηκε  μέσα  σε  μια  μάντρα  μαζί  με  άλλους  και  πολεμώντας  απεγνωσμένα  δεν  αντιλήφθηκε  την  αναχώρηση  των  συντρόφων  του.  Αμέσως  κυκλώθηκε  από  ομάδα  Τούρκων.  Ένας  φίλος  του  ο  Διονύσιος

Μονοφατσιώτης  του  φώναξε  «επαδά  σαι  και  συ  Βασίλη;  Στάσου  να  μη  σε  σκοτώσουν».  Ο  Μανόλης  Ξυλούρης  ή  Τζιτζής  που  βρισκόταν  δίπλα  στη  σκηνή,  χωρίς  να  λογαριάσει  τον  κίνδυνο,  ορμά  εναντίον  των  Τούρκων  που  είχαν  περικυκλώσει  τον  Νιώτη,  τους  προκαλεί  σύγχυση  και  βρήκε  έτσι  ευκαιρία  ο  Νιώτης  να  φύγει.  Αυτό  το  γεγονός μου  το  διηγήθηκε  ο  ίδιος  ο  Νιώτης  και  μου  επιβεβαίωσε  ότι  ο  Τζιτζής,  ο  σωτήρας  του,  εσκότωσε  μάλιστα  και  ένα  Τούρκο.  Αυτό  είναι  και  το  πρώτο  ανδραγάθημα του  Τζιτζή.

Οι  Έλληνες  οπισθοχώρησαν  από τις  θέσεις  τους  και  οι  Τούρκοι  άρχισαν  να  τους  καταδιώκουν.  Οι  Χριστιανοί  ήλθαν και  οχυρώθηκαν  στα  φυσικά  οχυρά  μέρη  μεταξύ  των  χωριών  Μετόχι  και  Καμαριώτη  από  το όρος  Σαρακηνό  μέχρι  το  βουνό  Αλισφάκα.  Στο  μεταξύ  έφτασαν  και  άλλοι  Έλληνες  από  τα  γύρω  χωριά  και  η  δύναμη  των  Ελλήνων  έφτασε  τους  700  άντρες  εκτός  των  500  Μαλεβυζιωτών  που  ήταν  με  τον  Παύλο  Ντεντιδάκη  οχυρωμένοι  στο  χωριό  Γωνιές.  Στις  νέες  τους  θέσεις  οι  Έλληνες  πολεμούσαν  ακλόνητοι  σαν  βράχοι.  Όπως  μου  διηγούνται  άνθρωποι  που  έλαβαν  μέρος  σ’αυτήν  την  γιγαντομαχία,  μάταια  ο  εχθρός  επιχειρούσε  επιθέσεις  την  μία  κατόπιν  της  άλλης.  Οι  εχθροί  αποδεκατίζονταν  από  τους  Χριστιανούς.  Μέχρι  το  μεσημέρι  εκείνης  της  ημέρας  οι  Τούρκοι  έκαναν  έξι  οπισθοχωρήσεις  και  οι  αξιωματικοί  αναγκάστηκαν  να  τους  χτυπούν  με  τα  σπαθιά  τους  σκοτώνοντας  αρκετούς.  Το  μεσημέρι  βλέποντας  ο  αρχηγός  των  Μαλεβυζιώτων  Ντεντιδάκης  ότι  ο  εχθρός  δεν  παρουσιαζόταν  προς  τις  Γωνιές  και  ότι  άδικα  έμενε  εκεί,  σπεύδει  προς  τον  Καμαριώτη.  Σε  μισή  ώρα  φτάνει  στο  πεδίο  της  μάχης  από  την  αριστερή  πλευρά  του  εχθρού.  Ρίχνει  μία  ομοβροντία  πυροβολισμών  και  ο  εχθρός  άρχισε  πάλι  να  οπισθοχωρεί.  Οι  Έλληνες  παίρνοντας  θάρρος  βγήκαν  από  τα  χαρακώματά τους  και  ορμούν  εναντίον  των  Τούρκων.  Σ’αυτή  την  επίθεση  ένας  εθελοντής  από  τους  Έλληνες,  ο  γιατρός  Βασιλείου,  ορμά  και  σκοτώνει  τον  Τούρκο  σημαιοφόρο  και  παίρνει  την  σημαία  των  Τούρκων.  Επιστρέφοντας  όμως  πίσω  στα  χαρακώματα  τον  σκοτώνουν  οι  Τούρκοι.  Στην  εξόρμηση  των  Ελλήνων  σκοτώθηκε  ο  Ανωγειανός  Γεώργιος  Καλλέργης  και  ένας  Κρουσανιώτης  Κουκουλάκης.  Ο  αρχηγός  Παύλος  Ντεντιδάκης  τραυματίστηκε  στο  μηρό  και  πέθανε  κατόπιν  στο  χωριό  Κράνα  Μυλοποτάμου  όπου  ήταν  το  χειρουργείο  και  που  εκεί  μεταφέρθηκε  για  θεραπεία.  Ο  τραυματισμός  του  αρχηγού  Ντεντιδάκη  έφερε  σύγχυση  και  οι  Έλληνες  αποθαρρύνθηκαν  και  ιδίως  οι  Μαλεβυζιώτες.  Γιατί  πολλοί  Μαλεβυζιώτες  έσπευσαν  να  απομακρύνουν  τον  τραυματία  αρχηγό  τους  από  τον  τόπο  της  μάχης  και  να  τον  μεταφέρουν  στον  γιατρό  στο  χωριό  Κράνα.  Οι  Τούρκοι  αντιλήφθηκαν  την  σύγχυση  που  επικράτησε  μεταξύ  των  Ελλήνων,  προ  πάντων  οι  Τουρκοκρητικοί,  έγιναν  πιο επιθετικοί  αλλά  οι  Έλληνες  τους  απέκρουαν  με  γενναιότητα.  Στις  τρεις  η  ώρα  μετά  το  μεσημέρι  παρουσιάστηκε  έλλειψη  πολεμοφοδίων,  φυσιγγίων  και  γι’αυτό  αποφασίστηκε  από  τους  αρχηγούς  Μιχάλη  Σκουλά,  Μιχάλη  Κόρακα  και  Πετροπουλάκη  να  σχηματιστεί  επιτροπή  από  Καμαριωτιανούς  για  να  πάει  στον  Ρεσίτ  Πασά  και  να  δηλώσει  υποταγή  μήπως  έτσι  σωθούν  οι  κάτοικοι  από  τη  σφαγή  και  το  χωριό  από  την  καταστροφή.  Παραπέρα  αντίσταση  θεωρήθηκε  αδύνατη.  Πραγματικά  σχηματίστηκε  Επιτροπή  οπό  τους  δυο  ιερείς  του  Καμαριώτη  Βασίλη  Παπαδάκη  και  Μανόλη  Παπαδάκη  και  από  δύο  πολίτες  τον  Μανόλη  Π.  Απλαδά  και  Βασίλη  Παπαδάκη.  Σήκωσαν  λευκή  σημαία  και  πήγαν  στο  εχθρικό  στρατόπεδο  και  παρουσιάστηκαν  στον Ρεσίτ  Πασά.  Η  μάχη  είχε  σταματήσει  αλλά  οι  Τούρκοι   εδίσταζαν  να  προχωρήσουν  και  να  καταλάβουν  το  χωριό  φοβούμενοι  μην  πέσουν  σε  παγίδα.  Η  επιτροπή  είπε  στον  Πασά  ότι  εμείς  δεν  είμαστε  επαναστάτες  αλλά  επειδή  φοβηθήκαμε  τους  επαναστάτες  αναγκαστήκαμε  να  μείνομε  στα  σπίτια  μας.  Ένας  ντόπιος  Τούρκος  λέει  τότε  στον  Ρεσίτ  Πασά  «Πασά  μου  μην  τον  ακούς,  προσπαθούν  να  μας  σύρουν  στον  Καμαριώτη  και  να  μας  καταστρέψουν».  Τότε  ένας  αντιπρόσωπος  των  κατοίκων,  ο  ιερέας  Παπαμανόλης,  λέει  στον  Πασά  «Πασά  εφέντη  μου  πως  θα  σας  καταστρέψωμεν  αφού  δεν  έχομεν  ούτε  ένα  φυσίγγι».  Μόλις  άκουσαν  την  δήλωση  αυτή  οι Τούρκοι  διέταξαν  έφοδο  και  μπήκαν  στον  Καμαριώτη.  Για  την  δήλωσή  του  αυτή,  δόθηκε  αργότερα  η  μομφή  της  προδοσίας,  στον  ιερέα.  Το  διάστημα  των  διαπραγματεύσεων  οι  αρχηγοί  Σκουλάς  και  Κόρακας  αναχώρησαν  για  τα  Ανώγεια  και  ο  Πετροπουλάκης  με  τους εθελοντές  του  για  την  επαρχία  Αμαρίου.  Κατά  την  μετάβασή  τους  στο  Αμάρι  μέσα  από  τα  χιόνια  οι  περισσότεροι  πέθαναν  από  το  κρύο  και  την  πείνα.  Κι  ενώ οι  Τούρκοι  έμπαιναν  στον  Καμαριώτη  κατέβηκε  από  το  μετερίζι  του  ο  ατρόμητος  Κωνσταντίνος  Σμπώκος  και  έκανε  τον  Τουρκοκρητικό.  Ζήτησε  φυσίγγια  για  να  γεμίσει  το  τουφέκι  του  και  του  έδωσαν.  Παρέμεινε  μεταξύ  των  Τούρκων,  άγνωστος,  γύρω  στις  δυο  ώρες  και  αφού  νύχτωσε  έφυγε  και  ήρθε  στα  Ανώγεια  ενώ  οι  συγγενείς  του  τον  νόμιζαν  σκοτωμένο.  Ο  Ρεσίτ  Πασάς  κατά  τους  Καμαρωτιανούς  ήταν  χριστιανός  και  πιάστηκε  σκλάβος  κατά  την επανάσταση  του  1821.  Η  καταγωγή  του  ήταν  από  τα  Μετόχια  Καμαριώτη  και  από  την οικογένεια  των  Κοτσίφιδων.  Και  καθώς  μου  διηγείται  ο  Αθανάσιος  Μεσαριτάκης,  ο  πατέρας  του  τον  αναγνώρισε  και  πήγε  στο  Ηράκλειο  και  παρουσιάστηκε  σ’αυτόν  αλλά  ο  Ρεσίτ  Πασάς  αρνήθηκε  ότι  ήταν  γιος  του  και  τον  έδιωξε.  Τα  γυναικόπαιδα  των  Ανωγείων  και  οι  γέροντες,  λόγω  του  χιονιού,  βρισκόταν  μέσα  στο  χωριό  και  περίμεναν  τον  θάνατο  μεταξύ  των  οποίων  ήμουν  κι  εγώ  που  γράφω  αυτό  το  κείμενο,  πέντε  χρονών  τότε.  Την  επόμενη  μέρα  άρχισαν  οι  Τούρκοι  ν’ανεβαίνουν  στ’Ανώγεια.  Το  χωριό  ήταν  έρημο  από άντρες.  Αποφάσισε  λοιπόν  ο  αείμνηστος  Παπα-Μιχάλης  Σκουλάς  ή  Παπαμιχαλάκης  μόνος  του  κι  αφού  σήκωσε  λευκή  σημαία  να  παρουσιαστεί  στην  είσοδο του  χωριού  στον  Πασά.  Ενώπιόν  του  δήλωσε  υποταγή  εξ’ονόματος  δήθεν  όλων  των  κατοίκων  Ανωγειανών.  Μπήκαν  λοιπόν  οι  Τούρκοι  στο  χωριό  και  έπιασαν  να  μείνουν  στα  περισσότερα  σπίτια  και  εμείς  οι  κάτοικοι,  δηλαδή  τα  γυναικόπαιδα,  στριμωχτήκαμε  στους  αχυρώνες  σαν  τις  σαρδέλες  στο  κουτί.  Την  επόμενη  μέρα  έφτασε  κι  ο  Ομέρ  Πασάς  στα  Ανώγεια  αφού  διέσχισε  τον  Μυλοπόταμο  με  άλλους  16.000  στρατιώτες.  Κατά  την παραμονή  του  στρατού  στα  Ανώγεια,  (δεν  θυμούμαι  πόσες  μέρες  έμειναν),  ο  περιβόητος  Παπουτσαλής  ήθελε  να  κάνει  γενική  σφαγή  των  κατοίκων  και  να  κάψει  το  χωριό.  Είπε  απευθυνόμενος  στον  Ρεσίτ  Πασά  περίπου  τα  εξής  «Αν  θέλεις  Πασά  εφέντη μου  να  μην  επαναστατήσει  η  Κρήτη  από  τον  Πετρέ  και  πώδε,  να  βγάλεις  την  αγκάθα  τουτηνιέ  από  τη  μέση»,  εννοώντας  τα  Ανώγεια.  Ο  Ρεσίτ  Πασάς  πείστηκε  και  διέταξε  σφαγή  των  κατοίκων  και  το  σύνθημα  δόθηκε  με  τις  σάλπιγγες.  Στον  στρατό του  Ρεσίτ  υπήρχαν  χριστιανοί  Κόπτες  και  το είπαν  στους  κατοίκους  με  δάκρυα  στα  μάτια.  Ο  Ομέρ  Πασάς  όταν  άκουσε  το σύνθημα  της  σφαγής  αφού  διάταξε  τον  στρατό  του  να  είναι  σε  επιφυλακή  προσκάλεσε  σαν  ανώτερος  που  ήταν  τον  Ρεσίτ  Πασά  και  ζήτησε  να  μάθει  την  αιτία  της  σφαγής  που  διάταξε  ο  ίδιος.  Αφού  έμαθε  την  αιτία  είπε  στον  Ρεσίτ  ότι  εγώ  δεν  έχω  εντολή  από  τον  Αφέντη  μου  να  κάνω  σφαγές  σε  ραγιάδες  που  υποτάσσονται  και  να  γνωρίζεις  ότι  θα  με  βρεις  αντιμέτωπο  αν  σφάξεις  τους  κατοίκους.  Άλλωστε  αν  θέλεις  να  κάμεις  σφαγές  να  τις  κάνεις  στην  περιφέρεια  του  Ηρακλείου  και  του  Λασιθίου.  Έτσι  αποφεύχθηκε  η  σφαγή.

Μετά  απ’αυτά  ο  Ρεσίτ  αναχώρησε  για  το  Ηράκλειο και  ο  Ομέρ  για  το  Ρέθυμνο.  Στην  μάχη  του  Καμαριώτη  οι  Έλληνες  πολέμησαν  με  τόση  αυταπάρνηση  και  ηρωισμό  ώστε  είναι  αδύνατο  να  κρίνει  κανείς  τον  γενναιότερο.  Οι  Τούρκοι  είχαν  πολλές  απώλειες  σε  σκοτωμένους  και  τραυματίες  γιατί  σε  όλη  την  διάρκεια  της  μάχης  ήταν  οι  επιτιθέμενοι.  Τους  σκοτωμένους  και  τους  τραυματίες  τους  μετέφεραν  αμέσως  στο  Ηράκλειο.

Στα  τέλη  του  Απρίλη  του  ίδιου  έτους 1867,  οι  Τούρκοι  βγήκαν  από  το  Ηράκλειο  και ήλθαν  στον  Άγιο  Μύρωνα.  Το  Αρχηγείο  του  Άνω  Μυλοποτάμου  στρατοπέδευσε  στην  Τύλισσο  και  έμεινε  εκεί,  μαθαίνοντας  την  έξοδο  των  Τούρκων,  για  να  τους  αντιμετωπίσει  και  να  ανακόψει  την  πορεία  τους  προς  τον  Μυλοπόταμο.  Κάποιοι  από  τους  Έλληνες  είχαν  κατέβει  από  το  στρατόπεδό  τους  κοντά  στο  χωριό  Καβροχώρι.  Εκεί  έγινε  μικρή  αψιμαχία  μεταξύ  αυτών  και  των  άλλων  Ελλήνων  που  είχαν  παραμείνει  στο  Γάζι  να  προσέχουν  τους  Τούρκους.  Κατά  το  μεσημέρι,  οι  Τούρκοι  που  βρισκόταν  στον  Άγιο  Μύρωνα, προχώρησαν  με  σκοπό  να  καταλάβουν  τον  Κρουσώνα.  Στο  χωριό  Πυργού  άρχισε  σκληρή  μάχη  μεταξύ  των  Τούρκων  και  των  Κρουσανιωτών  και  Μαλεβυζιωτών.  Μόλις  άκουσαν  τους  πρώτους  πυροβολισμούς  οι  Έλληνες  που  βρισκόταν  στην  Τύλισσο  έτρεξαν  προς  το  μέρος  που  γινόταν  η  μάχη.  Η  πρώτη  ομάδα  αποτελούνταν  από  πενήντα  περίπου  επίλεκτους  γοργοπόδαρους  Ανωγειανούς  μεταξύ  των  οποίων  ήταν  και  οι  Εμμανουήλ  Ξυλούρης  ή  Τζιτζής,  ο  Αντώνης  Σκουλάς  ή  Παπαδαντώνης,  ο  Ιωάννης  Χαιρέτης  ή  Λαχές  και  ο  Γεώργιος  Ιωάννου  Μανουράς  ο οποίος  και  σκοτώθηκε  αμέσως  με  την  πρώτη  επίθεση  που  έκαναν.  Σε  λίγο  έφτασαν  και οι  υπόλοιποι  Άνω  Μυλοποταμίτες  και  αφού  ενώθηκαν  με  τους  Κρουσανιώτες  και  τους  Μαλεβυζιώτες  στράφηκαν  εναντίον  του  εχθρού  αναγκάζοντάς  τον  να  υποχωρήσει  κατά  την  δύση  του  ήλιου  στον  Άγιο  Μύρωνα  και  έτσι  έληξε  αυτή  η  μάχη.

Ο  Ομέρ  Πασάς  αφού  επιχείρησε  πολλές  φορές  κατά  την  άνοιξη  του  1867  να εισβάλει  στα  Σφακιά  και  απέτυχε,  στράφηκε  με  τον στρατό  του  ανατολικά,  για  να  καταστρέψει  τα  άλλα  κέντρα  των  επαναστατών.  Πέρασε  πολεμώντας  από  τις  επαρχίες  του  Ρεθύμνου  και  στρατοπέδευσε  στο  χωριό  Αγγελιανά  Μετόχια.  στις  17  του  Μάη.  Το  Αρχηγείο  Άνω  Μυλοποτάμου,  μαθαίνοντας  την  εισβολή  του  Ομέρ  στον  Μυλοπόταμο,  διάταξε  τα  γυναικόπαιδα  των  Ανωγείων  να  εκκενώσουν  το  χωριό,  να  κρύψουν  όσα  από  τα  πράγματά  τους  μπορούν  και  να  φύγουν  προς  τα  όρη.  Ταυτόχρονα  συγκεντρώθηκαν  όλοι  που  μπορούσαν να  φέρουν  όπλα  και  όλοι  όσοι  μπορούσαν  να  δώσουν  βοήθεια  στους  πολεμιστές.  Στρατοπέδευσαν  στο  χωριό  Γαράζο  και  περίμεναν  τον  Ομέρ  Πασά.  Ο  στρατιωτικός  διοικητής  Ηρακλείου  Ρεσίτ  Πασάς  γνώριζε  ότι  οι  Ανωγειανοί  και οι  άλλοι  Μυλοποταμίτες  έχουν  στρέψει  την  προσοχή  τους  προς  τον  Ομέρ  που  βαδίζει  εναντίον τους  από  την  δύση  και  επομένως  τα  σύνορα  Μυλοποτάμου  Μαλεβυζίου  θα  είναι  αφρούρητα.  Αναχώρησε  λοιπόν  την  νύχτα  της  17ης  προς  18η  Μαΐου  με  1500  στρατιώτες  και  Τουρκοκρητικούς.  Τα  ξημερώματα  τον  αντιλήφτηκαν  οι  Δαμαστιανοί  σκοποί  να  περνά  την  είσοδο  του  Αγίου  Γεωργίου  και  να  κατευθύνεται  στο  οροπέδιο  του  Στρούμπουλα.  Ένας  από  τους  σκοπούς  έφυγε  και  ήρθε  και  το  ανήγγειλέ  στην  Δαμάστα.  Από  εκεί  ένας  άλλος  έφυγε  να  ειδοποιήσει  τον  Αρχηγό  Μιχάλη  Σκουλά  ότι  οι  Τούρκοι  έρχονται  στον  Στρούμπουλα  και  θα  φτάνουν  τώρα  στην  Δαμάστα.  Ο  Αρχηγός  είπε  στον  αγγελιοφόρο  ότι  αυτό  το  πράγμα  που  του  λέγει  είναι  αδύνατο  γιατί  θα  με  ειδοποιούσε  ο  Ηρακλής  (σ.σ.  Κοκκινίδης).  Οι  Δαμαστιανοί  έστειλαν  και  άλλο αγγελιοφόρο  στο  Γαράζο,  ένα  Γαραζανό  εγκατεστημένο  στην  Δαμάστα  (Σαλνταχού  το  παρατσούκλι  του)  και  μόλις  έφτασε  λαχανιασμένος λέει  στον  Αρχηγό :

-Κύριε  Αρχηγέ,  οι  Τούρκοι  μπήκανε  στη  Δαμάστα  και άκουσε  τον πόλεμο  που γίνεται.

Τότε  ο  αρχηγός  αντί  να  τρέξει  να  καταλάβει  τα  επίκαιρα  σημεία  και  να ανακόψει  την  πορεία  των  Τούρκων  οδήγησε  τους  Ανωγειανούς  προς  τα  Ανώγεια  για  να  προφυλάξει  τα  παιδιά.  Μόλις  ανέβηκαν  τον  Γαραζανό  λόφο  τον  λεγόμενο  Κούλε  άκουγαν  πλέον  πολύ  καθαρά  τους  πυροβολισμούς  (γιατί  λίγοι  Δαμαστιανοί  και  Σεισανοί  παρακολουθούσαν  τους  Τούρκους  και  τους  παρενοχλούσαν).  Ο  Ανωγειανός  Εμμανουήλ  Κουτάντος  ή  Σκιόπος  απευθυνόμενος  προς  τους  άλλους  Ανωγειανούς  λέει :

-Που  πηγαίνομε,  δεν  γρικούμε  τον  θρήνο  που  γίνεται  και  σκοτώνονται  τα  αδέρφια  μας ;

Δεν  πρόφτασε  αν  τελειώσει  τις  φράσεις  που  έλεγε  και  οι  γενναίοι  γοργοπόδαροι  Ανωγειανοί  ορμούν  τρέχοντας  και  καταλαμβάνουν  τον  δρόμο και  κυκλώνουν  την  οπισθοφυλακή  του  εχθρού  μαζί  με  τα  μεταγωγικά.  Έπεσαν  στα  χέρια  τους  γύρω  στους  200  Τούρκοι  και  100  μεταγωγικά  ζώα  με  πολεμικό  υλικό  και  τρόφιμα.  Οι  Ανωγειανοί  ήρθαν  στα  χέρια με  τους  Τούρκους  τους  οποίους  σκότωσαν  και  κανείς  δεν  θα  σωζόταν  εάν  δε  νύχτωνε.  Το  κύριο  σώμα  του  στρατού  του  Ρεσίτ  πασά  είχε  προσπεράσει  όταν  κατέβηκαν  οι  Ανωγειανοί  και  κατασκήνωσαν  στον  λόφο του  Δοξαρού.  Οι  Έλληνες  όταν  έπεσε  η  νύχτα  μάζεψαν  τους  σκοτωμένους  και  τους  τραυματίες  και  ανέβηκαν  στην  Ιερά  Μονή  Χαλέπας.  Αφού  ξεκουράστηκαν  λίγες  ώρες  ετοιμάζονταν  να  κατεβούν  και  με  αιφνιδιασμό  να  επιτεθούν  στον  στρατό του  Ρεσίτ  Πασά.  Δυστυχώς  ενώ  ήταν  έτοιμοι  να  ξεκινήσουν  ο  Πάνος  Κορωναίος  παρατήρησε  ότι  στο  τουρκικό  στρατόπεδο  είχαν  ανάψει  πολλές  φωτιές  και  αμέσως  είπε  «Μας  εγέλασαν οι  Τούρκοι».  Ο  Ρεσίτ  αφού  άναψε  τις  φωτιές,  την  νύχτα  κατέβηκε  και  ενώθηκε  με  τον  στρατό  του  Ομέρ  Πασά,  στα  Αγγελιανά  Μετόχια.  Κατά  την  μάχη  του  Δοξαρού  σκοτώθηκαν  ο  Δημήτρης  Σπαχής,  ο  Γεώργιος  Σπιθούρης  και  ο  Ζαχαρίας  Εμμ.  Σπιθούρης  ο  οποίος τραυματίστηκε  θανάσιμα  και  πέθανε μετά  δέκα  μέρες.  Τραυματίστηκε  ελαφρά και  ο  Τζιτζής  ενώ  έσφαζε  ένα  Τούρκο  στην  πρώτη  έφοδο.  Επίσης  τραυματίστηκαν  οι  αδερφοί  Κωνσταντίνος  και  Δημήτρης  Β.  Σμπώκοι,  Ζαχαρίας  Γ.  Ξυλούρης  και  άλλοι.  Πολλές  φορές  μετά  από   τις  δικές  μου  παρακλήσεις  ο  μακαρίτης  ο Τζιτζής  μου  διηγιόταν  και  έλεγε  ότι  στην  μάχη  του  Δοξαρού,  οι  Ανωγειανοί  και  οι  εθελοντές  του  Κορωναίου  έδειξαν  τέτοιο  ηρωισμό  ώστε  δεν  μπορούσε  να  διαλέξει  τον  καλύτερο.  «Εθαύμασα  πολλούς  Ανωγειανούς  εθαύμασα  και  τον  πατέρα  σου  όταν  επήρε  από  το  μέσον  των  Τούρκων  τον  τραυματία  Ζαχαρία  Σπιθούρη»  μου  έλεγε  ο  Τζιτζής  και  εννοούσε  τον  Ιωάννη  Στεφ. Χαιρέτη.

Κατά  τους  πιο  μέτριους  υπολογισμούς  σκοτώθηκαν  και  τραυματίστηκαν  από τους  Τούρκους  πάνω  από  300.  Παρέλειψα  να  αναφέρω  ότι  μεταξύ  των  άλλων  δικών  μας  τραυματιών  που  δεν  ήταν  Ανωγειανοί ήταν  οι  αδερφοί  Εμμανουήλ  και  Νικόλαος  Κουτεντές  και  ο  Ιωάννης  Σακουλίδης.

Την  επόμενη  ημέρα  και  αφού  είχαν  ενωθεί ο  στρατός  του  Ομέρ  με  τον  στρατό  του  Ρεσίτ  ξεκίνησαν  από  τα  Αγγελιανά  Μετόχια  καίοντας  και καταστρέφοντας  ότι  συναντούσαν.  Ανέβαιναν  προς  τ’Ανώγεια  έχοντας  αντικειμενικό  σκοπό  την  καταστροφή  του  χωριού.  Πέρασαν  από  τα  χωριά  Χουμέρι,  Κρασούνα,  Αυδανίτες.  Απ’όπου  κι  αν  περνούσαν  δέχονταν  επιθέσεις  από  τους Χριστιανούς  που  κρύβονταν  σε  ασφαλή  μέρη.  Τέτοια  καταστροφή  πάθαιναν  από  τις  ενέδρες  ώστε  οι  Τούρκοι  αναγκάζονταν  να  εγκαταλείπουν  τους  νεκρούς  τους  άταφους. Οι  Ανωγειανοί  και οι  υπόλοιποι  Άνω  Μυλοποταμίτες  αφού  τακτοποίησαν  τα  παιδιά  τους  κατέβηκαν  και  περίμεναν  τον  εχθρό  στο  χωριό  Άγιος  Ιωάννης.  Εκεί  έγινε  σφοδρή  και  πεισματώδης  μάχη.  Δεν  μπορούσαν  όμως  να  αντέξουν  στον  όγκο  του  εχθρού  γιατί  τους  τελείωναν  τα  πυρομαχικά  και  αναγκάστηκαν  να  υποχωρήσουν.  Τους  ήταν  αρκετό  να  παρεχοχλούν  τον  εχθρό.  Οι  Τούρκοι  βάδιζαν  προς  τ’Ανώγεια.  Πέρασαν  από  το  χωριό  Αξός  που  ήταν  έρημο  και  το  πυρπόλησαν.  Τα  γυναικόπαιδα  της  Αξού  όπως  και  πολλά  Ανωγειανά  είχαν  καταφύγει  σε  σπήλαιο  μεταξύ  Αξού  και  Ζωνιανών,  «Της  Λάμας  το  σπήλαιο».  Εκεί  είχαν καταφύγει  και  γέροντες  και  ένας  δεκαεξαετής  νέος  Ηλίας  Πλατυποδίτης.  Περνώντας  δίπλα  από  το  σπήλαιο  οι  Τούρκοι  αντιλήφτηκαν  μια  γυναίκα  στην  είσοδό  του.  Αμέσως  άρχισαν  να  σκαρφαλώνουν  για  να  μπουν  στην  σπηλιά.  Ο  Ηλίας,  μόλις  αντιλήφτηκε  τον  πρώτο  Τούρκο  να  πλησιάζει,  τον  πυροβόλησε  στο  μέτωπο  και  τον  γκρέμισε  κάτω.  Οι  σύντροφοί  του  μόλις  τον  είδαν  να  γκρεμίζεται  τράπηκαν  σε  φυγή  εγκαταλείποντάς  τον  μαζί  με  τον  οπλισμό  του.  Ο  Ηλίας,  αφού  είδε  από  τις  πολεμίστρες  τους  εχθρούς  να απομακρύνονται,  πήρε  θάρρος  και  άρχισε  να  φωνάζει  «γιαγύρετε  μωρέ  να  τονε  πάρετε».  Όλος  ο  στρατός  πέρασε  από  τα  Ανώγεια  χωρίς  όμως  να  σταματήσει.  Έκαψε  περίπου  100  σπίτια  που  βρισκόταν  στο  βόρειο μέρος  του  χωριού,  πολλά  από  τα οποία  κατάφεραν  να  σβήσουν  οι  Ανωγειανοί  μετά  το  πέρασμα  του  εχθρού.  Φαίνεται  παράδοξο  πως  ο  Ομέρ  δεν  σταμάτησε  να  καταστρέψει  τ’Ανώγεια  αφού  αυτός  ήταν  ο αντικειμενικός  του  σκοπός.  Λέγεται  ότι  βιάστηκε  να  περάσει  ημέρα  τον  Σκλαβόκαμπο  επειδή  φοβήθηκε  μήπως  του  είχαν  στήσει  εκεί  ενέδρα.  Είχε  υπ’όψιν  του  και  το  πάθημα  του  Λαδαογλού  κατά  το  1821.  Έτσι  λοιπόν  ο  Ομέρ  Πασάς  και ο  Ρεσίτ  Πασάς  μπήκαν  στο  Ηράκλειο  ντροπιασμένοι  και  από  εκεί  στράφηκαν  εναντίον  των  Ανατολικών  Επαρχιών.

Οπλαρχηγός Εμμανουήλ Ξυλούρης – ή Ζιτζής Ανώγεια Μυλοποτάμου Εγεννήθη το 1834. Απεβίωσε 1914. Διεκρίθη εις τας κάτωθι μάχας εναντίον των Τούρκων. Μάχην Τυλίσσου Μαλεβυζίου 8-1866. Καμαριώτη Μυλοποτάμου 1-1867. Πυργού Μαλεβυζίου 27-1-1867. Δοξαρού Μυλοποτάμου 19-5-1867. Φραγκοκαστέλλου Σφακίων 24-6-1867. Τυλίσσου 7-1867. Κέρης Μαλεβυζίου 3-1868. Γάζην 9-1878. Σκαφιδαράς 6-8-1896. ΕΤΡΑΥΜΑΤΙΣΘΗ ΕΙΣ ΤΑΣ ΚΑΤΩΘΙ ΜΑΧΑΣ Δοξαρού 19-4-1867. Κέρης 3-1868. Γάζη 9-1878 Απέθανεν και εκηδεύθη δημοσία δαπάνη

Ο ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΞΥΛΟΥΡΗΣ Η ΤΖΙΤΖΗΣ ΚΑΙ Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΕΙΟΥ  ΑΝΩ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ ΕΙΣ  ΣΦΑΚΙΑ

Αφού  ο  Ομέρ  Πασάς  μπήκε  στο  Λασίθι  στις  21  Μαΐου  1867  και  το  κατέλαβε,  άφησε  εκεί  ένα  μέρος  του  στρατού  του  και  τον  υπόλοιπο  επιβίβασε  στα  πλοία  και  αποβιβάστηκε  την  23ην  Ιουνίου  1867  στο  Φραγκοκάστελλο  της  Επαρχίας  Σφακίων.  Συγχρόνως και  άλλος  τουρκικός  στρατός  από  τα  Χανιά  κατευθύνθηκε εναντίον των  Σφακίων  για  να  τα  καταστρέψουν  τα  οποία θεωρούσαν  προπύργιο  της  επανάστασης όπως  ήταν  στην  πραγματικότητα.  Αμέσως  έτρεξαν  οι  άλλες  επαρχίες  Ρεθύμνης  όπως  και  οι  άλλες  δυτικές  επαρχίες  να  βοηθήσουν  τους  Σφακιανούς.  Πήγε  λοιπόν  και  ο  Αρχηγός  του  Άνω  Μυλοποτάμου  Μιχαήλ  Σκουλάς  με  τρακόσιους  Ανωγειανούς  επίλεκτους  άντρες  και  με  άλλους  200  Μυλοποταμίτες  στα  Σφακιά.  Εκεί  είχαν  φτάσει  με  τον  Κριάρη  οι  Σελινιώτες  και  με  τον  Πάνο  Κορωναίο  οι  εθελοντές  από  την  υπόλοιπη  Ελλάδα.  Οι  δυο  στρατοί  δεν είχαν  ενωθεί  ακόμη.  Οι  Σφακιανοί  απασχολούνταν  να  τακτοποιήσουν  σε  ασφαλή  μέρη  τις  οικογένειές τους.  Οι  Τούρκοι  είχαν  στην  κατοχή  τους  όλα  τα  μέρη  που  υπήρχε  νερό  και  οι  Έλληνες  με  δυσκολία  έβρισκαν  νερό.  Από τους  αρχηγούς  αποφασίστηκε  να  γίνει  επίθεση  κατά  του  Τούρκικου  στρατού  που  κατείχε  τις  δεξαμενές  του  νερού  (τις  στέρνες).  Διάταξε  λοιπόν  κατά  τις  διηγήσεις  των  Ανωγειανών  πρώτος  επίθεση  ο  Κριάρης  αλλά  φαίνεται  ότι  θεώρησαν  επικίνδυνη  την  επιχείρηση  και  δεν  υπάκουσαν.  Το  ίδιο  έγινε  και  με  τους  εθελοντές  του  Κορωναίου.  Ήρθε  έτσι  και  η σειρά  του  αρχηγού  Σκουλά  να  διατάξει  επίθεση.

Πριν  προλάβει  σ’αυτή  τη  μάχη  να  δώσει  τη  διαταγή  ο  Σκουλάς,  ο  πάντα  πρώτος  σ’όλες  τις  επιχειρήσεις  Τζιτζής  εξορμά  πρώτος  και  50  άλλοι  Ανωγειανοί  τον  ακολουθούν.  Με  μεγάλη  ταχύτητα  καταλαμβάνουν  το  λόφο  με  τις  δεξαμενές  των  Τούρκων.  Ο  Τζιτζής  ανεβαίνοντας  φώναζε :

-Απάνω  ντως  μωρέ !

Τον  λόφο  αυτό  οι  Σφακιανοί  προς  τιμή  του  Τζιτζή  τον  ονόμασαν  «του  Τζιτζή  το  Κεφάλι».  Αφού  κατέλαβαν  αυτό  το  καίριο  μέρος,  κατέβηκαν  και  άλλοι.  Έγινε  φοβερή  μάχη  και  οι  Τούρκοι  που  κατείχαν  τις  στέρνες  τράπηκαν  σε  φυγή  αφού  εγκατέλειψαν  τις  αποσκευές  τους  και  σκοτώθηκαν  πολλοί  απ’αυτούς.  Αλλά  οι  Έλληνες  δεν  κατάφεραν  να  κρατήσουν  πολύ  αυτές  τις  θέσεις,  γιατί  ο  εχθρός  έκανε  αντεπίθεση,  με  μεγαλύτερες  δυνάμεις  και  με  κανόνια.  Οι  Τούρκοι  εκτόπισαν  τους  Έλληνες  και  αναγκάστηκαν  οι  δικοί  μας  να  υποχωρήσουν.  Στην  διάρκεια  της  υποχώρησης  και  ενώ  οι  σφαίρες  των  εχθρών  έπεφταν  σαν  χαλάζι,  έπεσε  η  μαχαίρα του  Τζιτζή  από  το  σελάχι  του  χωρίς  να  το  αντιληφτεί.  Όταν  την  αναζήτησε  μετά  κάμποση  ώρα  και  διαπίστωσε  ότι  δεν  ήταν  στην  θέση  της  είπε :

-Έχασα  το  μαχαίρι  μου !

Χωρίς  να  χάσει  καιρό  επιστρέφει  και  βρίσκει  το  μαχαίρι  του.  Το  τοποθετεί  στη  θέση  του  και  τρέχοντας  προλαβαίνει  τους  συντρόφους  του  που  υποχωρούσαν.  Τότε  ο  Δημήτρης  Β.  Σμπώκος  του  είπε :

-Εγώ  Τζιτζή  δεν  θα  διακινδύνευα  τη  ζωή  μου  γι’αυτό  το  μαχαίρι!

-Μα  κι  εγώ  καπετάν  Δημήτρη  καλλιά’χα  να  μη  γύριζα  στ’Ανώγεια  ζωντανός  παρά  ν’αφήσω  το  μαχαίρι  μου  στα  Σφακιά!

Τον  ίδιο  το  Δημήτρη  Σμπώκο  άκουσα  να  διηγείται  το  παραπάνω  γεγονός  και  να  μου  λέει :

-Δεν  τον  εθαύμασα  τον  Τζιτζή  όταν  όρμησε  εναντίον  των  Τουρκών,  όσο  τον  εθαύμασα  όταν  εγύρισε  για  να  βρει  το  μαχαίρι  του.  Αυτός  ο  άνθρωπος  έχει  καρδιά  λιονταριού  και  φτερά  στα  πόδια  του,  έλεγε  ο  ίδιος.

Μεταξύ  αυτών  που ακολούθησαν  τον  Τζιτζή  ήταν  οι  Δημήτριος  Σμπώκος  και  Ιάκωβος  Πλουμής  ιεροδιάκονος  από  το  Γαράζο.  Στην  μάχη  των  Σφακίων  κανείς  Ανωγειανός  δεν  σκοτώθηκε.  Εξ’αιτίας  του  ανδραγαθήματος  του  Τζιτζή,  από  τον  Αρχηγό  Μιχάλη  Σκουλά  του  δόθηκε  το  δίπλωμα  του  οπλαρχηγού,  αλλά  δεν  το  δέχτηκε  από  μετριοφροσύνη.

Τον  ίδιο  χρόνο  1867  δεν  μπόρεσα  να  εξακριβώσω  ποιο  μήνα  έγινε  και  άλλη  μάχη  δυτικά  των  χωριών  Μαλεβυζίου,  Τυλίσσου  και  Μονής  που  ήταν  σφοδρή  με  μεγαλύτερο  πείσμα  από  αυτήν  του Δοξαρού.  Στην  μάχη  αναδείχτηκαν πολλοί ήρωες  μεταξύ  των  οποίων  πολλοί  Ανωγειανοί  και  ιδίως  ο  Τζιτζής.

Στρατός  Τουρκικός  μαζί  με  τουρκοκρητικούς  γύρω  στις  12.000  πληροφορήθηκαν οι  Έλληνες  ότι  βγήκαν  νύχτα  από  το  Ηράκλειο  άλλά  δεν  γνώριζαν  ποια  διεύθυνση  θα  ακολουθήσουν.  Το  Αρχηγείο  Άνω  Μυλοποτάμου  μόλις  πήρε  την πληροφορία  ειδοποίησε  ότι  οι  Τούρκοι  έρχονται    και  να  τρέξουν  όλοι  οι  πολεμιστές  προς το  Μαλεβύζι.  Τα  γυναικόπαιδα  να  φύγουν  προς  τα  όρη.  Οι  Ανωγειανοί  έτρεξαν  πρώτοι  με  τους  Γωνιανούς  και  τα  ξημερώματα  είχαν  κατέβει  και  καταλάβει  τα  μέρη  έξω  από  τα  χωριά  Τύλισσος  και  Μονή.  Στο  μεταξύ  έφταναν  και  άλλοι  πολεμιστές  από  τα  διάφορα  χωριά  του  Άνω  Μυλοποτάμου.  Ο  αριθμός  των  Ελλήνων  έφτασε  τους  1000.  Οι  πολεμιστές  των  χωριών  Σίσες,  Φόδελε,  Αχλάδας,  Μονής,  Παντελεήμονος  μαζί  με  τους  Ροδιανούς  κατέβηκαν  και  έπιασαν  τα  στενά  του  Αλμυρού.  Ο  αρχηγός  Μιχάλης  Κόρακας  με  300  Μεσαρίτες  και  Μαλεβυζιώτες  είχε  καταλάβει  τα  μέρη  έξω  από  το  χωριό  Κορφές  και  Μονή  Ιεροσολύμων.  Ο  εχθρός  όπως  ανάφερα  πριν  βρισκόταν  έξω  από  την  Τύλισο  και  τη  Μονή.  Οι  πολεμιστές  των  δυο  στρατοπέδων  μόλις  βρέθηκαν  αντιμέτωποι  άρχισαν  να  ακροβολίζονται.

Ο  Ανωγειανός  Ζαχαρίας  Πλεύρης,  καθόταν  σ’ένα  βραχώδη  και  απότομο  λόφο  και  έραβε  το  στιβάνι  του  (δεν  είχε  αρχίσει  η  μάχη).  Πότε-πότε  τουρκικές  σφαίρες  περνούσαν  από  δίπλα  του.  Άρχισε  λοιπόν  να  φωνάζει :

-Να  σας  κουτσοβέλιδες !

Ενώ  έλεγε  αυτά  δέχτηκε  τουρκική  σφαίρα  στο  μέτωπο  και  έμεινε  νεκρός.  Ο  Τζιτζής  μαζί  με  έναν  εθελοντή  βρέθηκε  στην  πρώτη  γραμμή  του  πυρός.  Ο  εθελοντής  σύρνει  το  ξίφος  του  και  φωνάζει :

-Εμπρός  παιδιά,  μην  τα  φοβάστε  τα  βρωμόσκυλα!

Ο  Τζιτζής  του  λέει  να  κρυφτεί  αλλά  αυτός  επαναλαμβάνει  τα  ίδια.  Δεν  πρόλαβε  όμως  να  ξαναπεί  την  φράση,  τραυματίζεται  σοβαρά  στο  μηρό  και  φωνάζει :

-Βρε  παιδιά  μη  μ’αφήσετε  να  με  πάρουν  τα  σκυλιά!

Εκεί  βρέθηκες  να  πολεμά  ο  Ιωάννης  Χαιρέτης  και  τον  σήκωσε.  Τον  πήγε  σε  ασφαλές  μέρος  έξω  από  την  μάχη  και  έδεσε  τις  πληγές  του.  Αφού  γέμισε  το  όπλο  του  και  τον  τοποθέτησε  σε  μέρος  ασφαλές  από  τις  σφαίρες  του  εχθρού,  ξαναγύρισε  στη  μάχη.  Στο  μεταξύ  πολεμώντας  γενναία  ο  Τζιτζής  βρέθηκε  αντιμέτωπος  μ’έναν   τουρκοκρητικό.  Η  απόστασή  τους  ήταν  πενήντα  μέτρα.  Πυροβολούσαν  ο  ένας  τον  άλλο  αρκετή  ώρα.  Στο  τέλος  ο  Τζιτζής  αποφάσισε  να  δώσει  τέλος  σ’αυτή  τη  σκηνή.  Υπολόγισε  ότι,  μετά  το  άδειασμα  του  όπλου  του  τουρκοκρητικού  και  το  ξαναγέμισμά  του,  μπορούσε  να  τον  προλάβει  και  να  τον  σκοτώσει.  Άφησε  τον  Τούρκο  και  πυροβόλησε  και  με  ένα  άλμα  πλησίασε  τον  ξερότοιχο,  το  ορμητήριο  του  Τούρκου.  Σπρώχνει  τον  τοίχο  ο  οποίος  πέφτοντας  τον  πλακώνει.  Ορμά  κατόπιν  και  τον  σφάζει.  Παίρνει  τα  όπλα  του  Τούρκου και  προσπαθεί  να  του  πάρει  και  τα  υποδήματα.  Όπως  διηγείται  ο  ίδιος,  μετά  από  τις  δικές  μας  παρακλήσεις,  επειδή  οι  σφαίρες  του  εχθρού  έπεφταν  γύρω  του  σαν  βροχή  (μία  μάλιστα  τον  βρήκε  στα  ρούχα  του  χωρίς  να  του  προξενήσει  βλάβη),  δεν  κατάφερε  να  του  πάρει  παρά  μόνο  το  ένα  στιβάνι.  Μας  είπε  ο  ίδιος  ότι :

-Έπρεπε  πρώτα  να  του  κόψω  την  κεφαλή  και  έπειτα  να  γυρεύω  τα  στιβάνια  του,  αλλά  τα  ζήλεψα  επειδή  ήταν  καινούρια.

Δίπλα  του  τραυματίζεται  ο  Κωνσταντίνος  Στεφάνου  Χαιρέτης  στο  μηρό.  Τον  παίρνει  και  τον  απομακρύνει  από  το  πεδίο  της  μάχης  και  επιστρέφει  στην  προηγούμενη  θέση  του.  Αυτή  τη  φορά  κρατά  διπλό  οπλισμό,  τα  όπλα  του  και  τα  όπλα  του  Τουρκοκρητικού  που  έσφαξε  και  ένα  στιβάνι.

Η  μάχη  εξακολουθούσε  με  πείσμα  και  από  τις  δυο  μεριές  μέχρι  τις  μεσημβρινές  ώρες  οπότε  άρχισαν  να  λιγοστεύουν  τα  πυρομαχικά  των  Ελλήνων  και  να  αραιώνουν  οι  πυροβολισμοί  των  δικών  μας  ενώ  των  εχθρών  έπεφταν  σαν  χαλάζι.  Οι  Τούρκοι  πήραν  θάρρος  απ’αυτό και  έκαναν  ορμητική  αντεπίθεση.  Οι  ντόπιοι  Τουρκοκρητικοί  που  υποστηρίζονταν  από  τον  τακτικό  τούρκικο  στρατό  και  με  το  πυροβολικό.  Σ’αυτήν  την  επίθεση  του  στρατού  και  του  πυροβολικού  και  μη  έχοντας  πυρομαχικά  δεν  μπόρεσαν  να  αντέξουν  οι  Έλληνες  και  υποχώρησαν.  Οι  Τούρκοι  τους  καταδίωξαν  μέχρι  την  κορυφή  του

Σωρού.  Ο  Καπετάν  Μιχάλης  Κόρακας  αφού  είδε  ότι  ο  σκοπός  των  Τούρκων  ήταν  να  εισβάλουν  στον  Μυλοπόταμο  και  ότι  η  παραμονή  του  στις  Κορφές  ήταν  πλέον  περιττή,  εβάδισε  προς  το  μέρος  που  γινόταν  η  μάχη.  Φάνηκε  ξαφνικά  απέναντι  της  αριστερής  πλευράς  των  Τούρκων  που  καταδίωκαν  τους Έλληνες  από  το  βουνό  Κεργιάς  και  έριξε  μια  ομοβροντία.  Μόλις  οι  Τούρκοι  άκουσαν  την  ομοβροντία  του  Κόρακα  υποχώρησαν  και  τράπηκαν  σε  άτακτη  φυγή  καταδιωκόμενοι  τώρα  από  τους  δικούς  μας.  Όπως  διηγούνται  κατόπιν  και  ακούσαμε  από  τους  ίδιους  τους  μαχητές,  επειδή  δεν  είχαν  φυσίγγια  έριχναν  κατά  των  υποχωρούντων  Τούρκων  πέτρες.  Ο  Γεώργιος  Ανδρέου Μανουράς  ή  Ζωνός  από  τα  Ανώγεια  στον  κατήφορο  του  βουνού  κυνηγούσε  ομάδα  Τούρκων  και  τους  έριχνε  συνέχεια  πέτρες  μέχρι  της  θέσης  Σκασολείβαδο.

Ο  γοργοπόδαρος  και  γενναίος  Τζιτζής  κυνηγώντας  άλλη  ομάδα  Τούρκων  κατάφερε  να  την παρασύρει  σε  ενέδρα  που  είχαν  στήσει    οι  εξίσου  γενναίοι  Ανωγειανοί  Κωνσταντίνος  Σμπώκος  και  Νικόλαος  Κονιός.  Ορμά  ο  Κωνσταντίνος  Σμπώκος  και  πιάνει  ένα  με  τον  οποίο  μάχεται  απεγνωσμένα.  Οι  σύντροφοί  του  Τούρκοι  προσπαθούσαν  να  τον  ελευθερώσουν  από  τα  χέρια  του.  Ο  Νικόλαος  Κονιός  αφήνει  την  καταδίωξη  των  άλλων  και  τρέχει  προς  το  μέρος  της  πάλης  του  Σμπώκου  και  του  Τούρκου.  Επιστρέφει  και  ο  Τζιτζής  για  βοήθεια  αλλά  ο  Τούρκος  είχε  αποκάμει  και  σφάζεται  από  τον  Σμπώκο.  Στην  μοιρασιά  του  οπλισμού  του  Τούρκου  ο  Σμπώκος  παίρνει  την  πολεμική  μαχαίρα  και  ο  Κονιός  το  όπλο.  Ο  Τζιτζής  προτίμησε  το  κεφάλι  γιατί  είχε  ήδη  δυο  όπλα.  Ενώ  γινόταν  αυτά  έφτασαν  τρέχοντας  με  τον  αρχηγό  Κόρακα  500  Μεσσαριτομαλεβυζιώτες.  Δίνουν  φυσίγγια  στους  Ανωγειανούς  και  ορμούν  και  αυτοί  σαν  λιοντάρια  κατά  του  εχθρού,  τον  οποίον  καταδίωξαν  μέχρι  το  χωριό  Τύλισσος.  Εκεί  σταμάτησε  η  καταδίωξη  του  εχθρού  ο  οποίος  υπέστη  μεγάλες  απώλειες.  Στην  μάχη  αυτή  σκοτώθηκαν  δυο  Έλληνες  ο  Ζαχαρίας  Πλεύρης  Ανωγειανός  και  ο  εθελοντής  Σπύρος  όπου  τραυματίστηκε  στην  αρχή  της  μάχης  και  πέθανε  από  την  αιμορραγία  του  τραύματός  του.  Τραυματίστηκαν  περίπου  και  πενήντα  Έλληνες  ελαφρά  χωρίς  να  διατρέξουν  κίνδυνο.

Μετά  την  κατάπαυση  της  μάχης  οι  μαχητές  με  τον  Κόρακα  και  το  Σκουλά  κουρασμένοι,  επειδή  η  μάχη  είχε  κρατήσει  όλη  την  ημέρα,  πεινασμένοι  και  διψασμένοι,  αφού  ούτε  νερό  δεν  εύρισκαν  στο  μέρος  όπου  έγινε  η  μάχη,  αποφάσισαν    να  ανεβούν  και  να  στρατοπεδεύσουν  στο  χωριό  Γωνιές.  Εκεί  το  βράδυ  ο  Κωνσταντίνος  Σμπώκος,  Νικόλαος  Κονιός  και  ο  Εμμανουήλ  Ξυλούρης  ή  Τζιτζής  παρουσίασαν  ο  πρώτος  την  μάχαιρα,  ο  Κονιός  το  όπλο  και  ο  Τζιτζής  τα  όπλα  και  το  στιβάνι  του  πρώτου  Τούρκου  και  την  κεφαλή  του  δεύτερου  στον  αρχηγό  Κόρακα.  Ο  Κόρακας  προσφέρθηκε  να  δώσει  σ’αυτούς  σαν  βραβείο  ένα  χρυσό  νόμισμα  ναπολεόνι.  Εκεί  άρχισαν  ένα  αγώνα  μετριοφροσύνης  μεταξύ  τους.  Ο  ένας  έλεγε  ότι  το  νόμισμα  ανήκει  στον  Τζιτζή,  ο  άλλος  ότι  το  βραβείο  ανήκει  στο  Σμπώκο.  Ο  γενναίος  Σμπώκος  επιμένει  και  λέει  ότι  αν  έλειπε  ο  Τζιτζής  εμείς  τον  Τούρκο  δεν  προλαβαίναμε  να  τον  πιάσουμε  και  αυτός  πρέπει  να  πάρει  το  βραβείο.  Στο  τέλος  το  βραβείο  δόθηκε  στον  Εμμανουήλ  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή.

Σ’αυτή  τη  φοβερή  μάχη  πήρε  μέρος  με  δικές  τους  σημαίες  ο  παλαίμαχος  τουρκοφάγος  Σταυρούλης  Νιώτης  και  ο  Γεώργιος  Ξετρύπης  σαν  οπλαρχηγοί.  Στην  μάχη,  κατά  τις  διηγήσεις  αυτών  που  συμμετείχαν,  διακρίθηκαν  ο  Γρηγόριος  Εμμανουήλ  Σπιθούρης  και  κατά  τους  τελευταίους  απελευθερωτικούς  αγώνες  του  1897  συναρχηγός  Ανωγείων,  ο  Κωνσταντίνος  Β.  Σκουλάς,  Εμμανουήλ  Θ.  Σκανδάλης,  Ιωάννης  Γ.  Χαιρέτης  ή  Λαλές, Βασίλειος  Εμμ.  Πλεύρης,  Γεώργιος  Δ.  Κεφαλογιάννης,  Εμμανουήλ  Σαλούστρος  ή  Αρναουτομανόλης,  όλοι  Ανωγειανοί  και  αυτοί  που  ανάφερα  πριν,  ο  Τζιτζής,  ο  Κωνσταντίνος  Σμπώκος  και  ο  Νικόλαος  Κονιός.

Τον  ίδιο  χρόνο  1867  έγιναν  και άλλες  μάχες  εναντίον  των  Τούρκων,  με  μικρότερη  σημασία  στις  οποίες  πήραν  μέρος  Ανωγειανοί  και οι  σχετικές  πολεμικές εκθέσεις  από  το  Αρχηγείο  Άνω  Μυλοποτάμου  στέλνονταν  τότε  στην  επιτροπή  Άμυνας  που  είχε  συσταθεί  στην  Αθήνα.  Από  τις  εκθέσεις  αυτές  μπορεί  ο  ιστορικός  να  πάρει  πιο  ακριβείς  πληροφορίες.

Ο  γνωστός  ήρωας  Σταυρούλης  Νιώτης  που είχε  δράσει  κατά  την  διάρκεια  της  επανάστασης  του  1821  στην  Κρήτη  και  στην  Πελοπόννησο  κατά  των  Τούρκων  και  αυτός  που  έριξε  πλέον  των  100  Τούρκων  στο  μικρό  οροπέδιο  του  Στρούμπουλα  σε  ένα  ταύκο  που  υπάρχει  εκεί  και  ονομάζεται  «του  Σκουλαδά»  τα  κόκαλα  των  οποίων  βρίσκονται  ακόμη  μέσα  σ’αυτόν,  αν  και  ήταν  εβδομήντα  ετών  μόλις  άρχισε  η  επανάσταση  του  1866,  έτρεξε  με  τους  γιους  του  Αριστείδη  και  Γεώργιο,  και  οι  δυο  σε  νεαρή  ηλικία  και  ήρθε στην ιδιαίτερή  του  πατρίδα  τα  Ανώγεια.  Σήκωσε  δική  του  σημαία  με  σημαιοφόρο  τον  Ανωγειανό  Ιωάννη  Γ.  Χαιρέτη,  νέο  γενναίο  και  γρήγορο  στα  πόδια.  Δεν  είχε  ξεχάσει  ο  Σταυρούλης  Νιώτης  τα  παλιά  του  λημέρια  στο  Στρούμπουλα  και  στην  διάρκεια  της  επανάστασης  έμενε  εκεί  με  επίλεκτο σώμα  Ανωγειανών.  Κατά  τον  Μάρτιο  του  1868  όταν  πληροφορήθηκε  ότι  οι  Τούρκοι  του  Ηρακλείου  ετοιμάζουν  εκστρατεία  πιθανότατα  εναντίον  του  Μυλοποτάμου  έσπευσε  να  ειδοποιήσει  γι’αυτό  τον  αρχηγό  Μιχάλη  Σκουλά  παρακαλώντας  τον  να  τρέξει  με όσους πολεμιστές  μπορούσε  να  μαζέψει.

Γράφει  ο  Νιώτης  του  Σκουλά  την  Πέμπτη  του  Λαζάρου

στα  καστρινά  να  κατεβεί  τους  Τούρκους  να  ντακάρουν

γράφει  ο  Νιώτης  του  Σκουλά  και  ο  Γιώργης  ο  Ξετρύπης

και  του  Σμπωκοβασίλη  οι  γιοι  ο  Κώστας  κι  ο  Δημήτρης

Αυτά  λέει ο  ποιητής  του  ποιήματιος  του  σκοτωμένου  Παπακρανιώτη.  Μόλις  έλαβε  την επιστολή  ο  Σκουλάς  του  παλαίμαχου  ήρωα  Σταυρούλη  Νιώτη  ειδοποίησε  τα  περίχωρα  των  Ανωγείων  «όσοι  πιστεύουν  στον  Θεόν  και  αγαπούν  την  πατρίδα,  εις  τον  Στρούμπουλον,  διότι  επόρισαν  από  την  χώραν  οι  Τούρκοι  και  έρχονται  για  τα  Ανώγεια».  Αυτός αναχώρησε  αμέσως  με  τους  Ανωγειανούς  και  πολύ  πρωί  έφτασε  στη  θέση  Ασύνακτο  βόρεια  της  Τυλίσσου.

Σε  λίγη ώρα  έφτασαν  και  άλλοι  πολεμιστές  από  τον  Άνω  Μυλοπόταμο  και  λέει  ο  ποιητής :

στ’Ασύναχτο  ποπανωθιά  εμαζευτήκανε  όλοι

κι  είπαμε  την  παράκληση  με  τον  Παπαμανόλη

δηλαδή  τον  Παπακρανιώτη.  Λέει  επίσης ο  ποιητής  ότι  είπε  ο  Παπακρανιώτης :

Ώρα’ ναι  για  τον  πόλεμο  και  να  ντακαριστούμε

ή  όλοι  να  πεθάνουμε  ή  να  λευτερωθούμε

Οι  Τούρκοι  γύρω  στις  10.000  τακτικός  στρατός  και  ντόπιοι  Τουρκοκρητικοί  με  αρχηγό  τον  περιβόητο Παπουτσαλή  ανέβαιναν  τα  υψώματα  της  Κέρης.  Μόλις  τους  αντιλήφτηκαν  οι  Έλληνες  όρμησαν  εναντίον  τους  και  έγινε  μάχη  σώμα  με  σώμα  και  τραυματίζεται  ο  Παπακρανιώτης  ελαφρά  στο  χέρι  αλλά  εξακολουθεί  αν  και  τραυματίας  να  μάχεται  στην  πρώτη  γραμμή  μαζί  με  τον  Μανόλη Ξυλούρη  ή  Τζιτζή  και  των  υπολοίπων  Ανωγειανών  σαν  λιοντάρι.  Λέει  λοιπόν  ο  ποιητής :

Άχι  σαν  εβαρίστηκε  γιάντα  να  μην  καθίσει

μόνο  ζυγώνει  την  Τουρκιά  για  να  την  καταλύσει

Στην  κρίσιμη  αυτή  στιγμή  της  μάχης  ο  Παπακρανιώτης,  αλίμονο,  δέχτηκε  άλλες  δυο  σφαίρες  στο  στήθος  και  πέφτει  νεκρός.  Την  ίδια  στιγμή  τραυματίζεται  και  ο  Μανόλης  Ξυλούρης  ή  Τζιτζής.  Η  σφαίρα  τον  χτύπησε  στο  εσωτερικό  του  αριστερού  βραχίονα  και  πέρασε  από  την  ωμοπλάτη,  δημιουργώντας  του  δυο  διαμπερή  τραύματα  στο  χέρι  και  στην  ωμοπλάτη.  Το  τραύμα  στο  χέρι,  του  άφησε  μια  βαθιά  ουλή,  η  οποία  φαινόταν από  ικανή  απόσταση.  Ο  Παπακρανιώτης  και  ο  τραυματίας  Τζιτζής  απομακρύνθηκαν  αμέσως  από  τους  συμπολεμιστές τους  Ανωγειανούς  για  να  πει  ο  ποιητής :

…εκεί’σαν  οι  Ανωγειανοί  το  παινεμένο  ασκέρι

μαζί  ζυγώνουν  την  Τουρκιά  στα  σώπατα  της  Κέρης

εκεί’σαν  οι  Ανωγειανοί  όταν  τον  εσκοτώσαν

και  τ’άρματά  του  πήρανε κι  αυτοί  τον  εσηκώσαν…

Σ’αυτήν  τη  μάχη  κανείς  δεν  σκοτώθηκε  από  τους  δικούς  μας  εκτός  του  ήρωα  Παπακρανιώτη.  Τραυματίστηκαν  όμως  πολλοί  και  ελαφρά  ο  Μανόλης  Ξυλούρης  ή  Τζιτζής.  Το  τραύμα  του  δεν  του  άφησε  καμιά  αναπηρία.  Τέλος  οι Τούρκοι  αναγκάστηκαν  να  υποχωρήσουν  και  οι  Έλληνες  από  τα  φρύδια της  Κέρης  τους  φώναζαν  «σταθείτε  αγάδες  να  λογαριαστούμε,  που’θελα πάτε ;».

Η  μάχη  αυτή,  αν  και ήταν  ολιγόωρη,  κατέληξε  υπέρ  των  Ελλήνων  γιατί  το  μέρος  ήταν βοηθητικό  και  γιατί  ερχόταν  η  νύχτα.  Οι  Έλληνες  ανέβηκαν από  κει  και  στρατοπέδευσαν  στο  οροπέδιο  του  Στρούμπουλα.  Την  επόμενη  μέρα  άφησαν  βαρδιάνους  (σκοπούς)  και  μετέφεραν  τον  νεκρό  Παπακρανιώτη  στον  Καμαριώτη  και  τον  κήδεψαν.

Σήμερα Παρασκευή 24 Αυγούστου στις 7 μ.μ , στην αίθουσα των Δημοτικών συμβουλίων, θα γίνει η παράδοση των υποτροφιών στους μαθητές με τη μεγαλύτερη βαθμολογία στις Πανελλαδικές. Τις υποτροφίες δίνει για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά ο Βασίλης Δακανάλης, στη μνήμη του αείμνηστου παππού του “Βασσώ”.

Η υποτροφία αυτή δίνεται κάθε χρόνο, με την προϋπόθεση ο μαθητής που τη λαμβάνει να είναι δημότης Ανωγείων. ή έστω ο ένας του γονέας να είναι Ανωγειανός. Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψιν αυτά τα κριτήρια, φέτος οι δυο μαθητές που θα λάβουν την υποτροφία των 1500 ευρώ είναι οι εξής:

1)Αντιγόνη Βουιδάσκη του Δημοσθένη στην κατεύθυνση “Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών”

2)Ιωάννης Χαιρέτης του Μιχαήλ στην κατεύθυνση των “Θετικών Σπουδών”

Φέτος στο ΓΕΛ Ανωγείων δεν υπήρχαν παιδιά που εξετάστηκαν στις κατευθύνσεις των Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής.

Μενέλαος Ξυλούρης ( Μενέλης)

Απεβίωσε στις 05/09/17 Ετών 97

Ο Μενέλαος Ξυλούρης, γιος του Γεωργίου  Ξυλούρη και τις Αγάπης, στις 5 Σεπτεμβρίου σε ηλικία 97 ετών, πέρασε στην αιωνιότητα. Γεννήθηκε και μεγάλωσε  στον Ψηλορείτη, ανδρώθηκε στις πλαγιές του ιστορικού βουνού και στο οροπέδιο της  Νίδας .Ένας από τους τελευταίους αντάρτες της  Ανωγειανής  αντίστασης, της Ανεξάρτητης ομάδας Ανωγείων Α.ΟΑ.

Λέει ο ποιητής της Αντίστασης :

…Πικρός και κακοπάντιδος  τσ’ αντίστασης ο δρόμος,

μα είναι ακόμα πιο πικρός της λευτεριάς ο πόνος

———————————————————

Όταν χτυπά την πόρτα σου νύχτα, μαχαιρωμένη ,

και ένα κερί καρτερεί μια απόκριση προσμένει..

——————————————————

Το “φύγε” είναι προδοσά, το “έμπα” είναι μαχαίρι,

είναι η φοβερή στιγμή που η μοίρα θα σου φέρει…

Πέρασε κιόλας ένας χρόνος την Κυριακή 26/08/18 στις 08:30 π.μ θα τελεστεί το Ετήσιο μνημόσυνο στην μνήμη του Μενέλαου Ξυλούρη στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Περαχώρι. Καλούμε φίλους και συγγενείς να παραβρεθούν.

Πρέπει πως εχαρήκανε

του κάτω κόσμου οι τόποι

γιατί σ’ αναζητήξανε

πολλοί δικοί σου αθρώποι…

Βέρα Σουλτάτου-Ξυλούρη

Ρεπορτάζ:Γιώργης Μπαγκέρης

Με συγκινητικές αναφορές στον “Θρυλικό” Βασσώ που “έφυγε” από τη ζωή το 2004, πραγματοποιήθηκε σήμερα στα Ανώγεια, η παράδοση των υποτροφιών στους αριστεύσαντες Ανωγειανούς μαθητές των Πανελλαδικών εξετάσεων, που λαμβάνει χώρα για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, από τον εγγονό του Βασίλη Δακανάλη που τιμάει με τον καλύτερο τρόπο τη μνήμη του παππού του. Ο Βασίλης παρέδωσε δυο επιταγές των 1500 ευρώ η καθεμιά, στον μαθητή Ιωάννη Χαιρέτη του Μιχαήλ που πρώτευσε στην κατεύθυνση των θετικών σπουδών και στην μαθήτρια Αντιγόνη Βουιδάσκη του Δημοσθένη που πρώτευσε στην κατεύθυνση ομάδας προσανατολισμού Ανθρωπιστικών σπουδών!

Το παρόν στην αίθουσα των Δημοτικών συμβουλίων έδωσε τόσο ο Δήμαρχος Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργης, όπως και η υπεύθυνη Παιδείας του Δήμου, Μαίρη Μπαγκέρη-Σταυρακάκη, καθώς φυσικά και συγγενείς και φίλοι των δυο αριστούχων μαθητών. Μάλιστα οι οικογένειες των μαθητών προσέφεραν κέρασμα στους παρευρισκόμενους στην εκδήλωση.

Στον χαιρετισμό του στην έναρξη της εκδήλωσης ο Δήμαρχος Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργης ανέφερε τα εξής:”Η προσφορά του Βασίλη είναι ιδιαίτερα τιμητική, τόσο για τον Δήμο μας, όσο και για τα παιδιά των Ανωγείων.Θεωρώ ότι η προσφορά αυτή την τελευταία πενταετία, αποτελεί ένα μεγάλο κίνητρο για ολόκληρη την Ανωγειανή κοινωνία και ιδιαίτερα για τους μαθητές, ώστε να βαδίσουν στον δρόμο της γνώσης, που είναι τόσο απαραίτητη σε κάθε βήμα της ζωής μας. Γνωρίζω και τα δυο παιδιά που βραβεύονται απόψε, τους είχα και εγώ μαθητές πριν γίνω δήμαρχος, είναι και οι δυο άριστα παιδιά και άνθρωποι, που από μικρά βρήκαν το δρόμο τους με τη βοήθεια των οικογενειών τους και τους εύχομαι τα καλύτερα και στην μετέπειτα πορεία τους στις Ανώτατες σπουδές.

Εμείς και ως Δήμος Ανωγείων, αλλά και οι καθηγητές του Λυκείου, εκτός του ότι χαιρόμαστε με τις επιτυχίες των Ανωγειανών  παιδιών που προχωρούν μπροστά, θέλουμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον Βασίλη, για αυτή την ευγενική χειρονομία που κάνει στη νεολαία του τόπου μας. Τέτοιες κινήσεις βρίσκονται στην σωστή κατεύθυνση, όχι μόνο για την πρόοδο των παιδιών, αλλά και της κοινωνίας μας γενικότερα…” ολοκλήρωσε.

Συγκινημένος και δακρυσμένος ήταν ο Βασίλης Δακανάλης, στη δική του ομιλία και αφού είχε προηγηθεί επίσκεψη του στο Δημοτικό νεκροταφείο, όπου τέλεσε τρισάγιο στους τάφους των προγόνων του. Στη σύντομη ομιλία του ανέφερε: “Θα ήθελα με τη σειρά μου να σας ευχαριστήσω για το καλωσόρισμα σας και την παρουσία σας εδώ ώστε να τιμήσουμε τη μνήμη του παππού μου, του Βασιλείου Δακανάλη ή “Βασσώ” όπως τον γνώριζαν οι παλιότεροι. Νιώθω ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση που για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά επιβραβεύω τους καλύτερους Ανωγειανούς μαθητές των Πανελλαδικών εξετάσεων, στη μνήμη του ανθρώπου που από τα παιδικά μου χρόνια μου δίδαξε την αγάπη για τον τόπο μου. Ενός ανθρώπου που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση και την ανατροφή μου και στον οποίο χρωστάω πάρα πολλά για όσα έχω καταφέρει στη ζωή μου. Έβαλε στην ψυχή μου τις αρχές και τις αξίες των Ανωγείων και μου δίδαξε την έννοια της προσφοράς  και της βοήθειας προς τον συνάνθρωπο μου. Θα ήθελα να ευχαριστήσω και να συγχαρώ για άλλη μια φορά τους καθηγητές του Λυκείου Ανωγείων, καθώς επίσης και τους γονείς των παιδιών, για τις προσπάθειες που καταβάλλουν καθημερινά, ώστε να μεταλαμπαδεύσουν τη γνώση και την ορθή παιδεία στα παιδιά και να τα παροτρύνουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Εύχομαι στα παιδιά καλή σταδιοδρομία στο νέο τους ξεκίνημα και να θυμούνται πάντα ότι οι στόχοι, όσο δύσκολοι κι αν είναι, μπορούν να κατακτηθούν όταν υπάρχει θέληση.

Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να μου επιτρέψετε να διαβάσω δυο λόγια που έχω γράψει στη μνήμη του παππού μου: Αγαπημένε μου παππού. Μπορεί ως φυσική παρουσία να μη βρίσκεσαι μέσα σε αυτή την αίθουσα, αλλά είμαι σίγουρος ότι η ψυχή σου βρίσκεται κάπου ανάμεσα μας.Είμαι βέβαιος ότι νιώθεις πολύ περήφανος και χαρούμενος σήμερα, που μετά από 14 χρόνια, τιμάμε εμείς οι χωριανοί σου τη μνήμη σου. Παππού, παρόλο που έφυγα σε πολύ μικρή ηλικία, μόλις 7 ετών,  από τα Ανώγεια, θυμάμαι κάθε στιγμή που περάσαμε μαζί. Άλλωστε και να ήθελα να σε ξεχάσω, θα ήταν αδύνατο, καθώς όλες αυτές οι όμορφες στιγμές που περάσαμε μαζί, έχουν αποτυπωθεί με περηφάνια στις αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων. Ήσουν υπόδειγμα σωστού οικογενειάρχη, με αρχές και αξίες, με γνήσια ανθρωπιά, προσφέροντας σε όλο το κόσμο που είχε ανάγκη από το υστέρημα σου. Είχες αυτό το μεγαλείο ψυχής που σε έκανε αξιοθαύμαστο και όλοι σε σέβονταν. Ακόμη και τώρα, σε κάθε αναφορά του ονόματος σου, οι παλιοί που σε γνώριζαν, μιλούν για σένα με καμάρι και θαυμασμό. Τίποτα δε σου δόθηκε απλόχερα, παππού. Κόπιασες για το κάθε τι, να φτιάξεις ένα σπίτι και μια μονοιασμένη οικογένεια. Μεγαλείο ανθρώπου που ανάθρεψες τα παιδιά σου με τις παλιές αξίες και άφησες μια κληρονομιά πιο πολύτιμη από όλα τα πλούτη του κόσμου.Τώρα καταλαβαίνω τι εστί πετυχημένος άνθρωπος. Αυτός που φεύγει και αφήνει πίσω του άτομα που θα τον θυμούνται, θα τον αγαπούν και θα τον τιμούν για μια ολόκληρη ζωή. Σε ευχαριστώ πολύ για όσα μου δίδαξες και δοξάζω το Θεό που είχα εσένα για παππού.Αιωνία σου η μνήμη..” ολοκλήρωσε εν μέσω θερμών χειροκροτημάτων ο Βασίλης Δακανάλης.

Μετά την εκδήλωση ο Δήμαρχος Ανωγείων προσέφερε ως δώρο στον Βασίλη Δακανάλη, το βιβλίο με την αυτοβιογραφία του μεγάλου δωρητή του σχολείου, Μιχαήλ Σταυρακάκη. Ένα πολύτιμο δώρο, για έναν άνθρωπο σαν τον Βασίλη που προσφέρει κι αυτός τα μέγιστα από το δικό του μετερίζι, στη νεολαία και στην παιδεία των Ανωγειανών, αλλά και σε ολόκληρη τη κοινωνία μας, καθώς έχει φιλανθρωπικές δράσεις σε πολλούς τομείς της.

“Έφυγε” από τη ζωή η Αγάπη Βασιλείου Καλλέργη (Μπραγκαροβασίλενα) σε ηλικία 93ετών. Η νεκρώσιμος ακολουθία θα ψαλεί σήμερα Σάββατο  25 Αυγούστου στην 1 μ.μ στον Ιερό Αγίου Ιωάννου. Η ΑΝΩΓΗ εκφράζει θερμά συλλυπητήρια στους οικείους της. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα την σκεπάσει.

Ρεπορτάζ:Γιώργης Μπαγκέρης

Φωτογραφίες:Τζούλια Νταγιαντά

Σε μια λαμπρή εκδήλωση στην πλατεία Μεϊντάνι, πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 24 Αυγούστου, η τελετή λήξης για το απόλυτα επιτυχημένο και φέτος 7ο Διεθνές Σκακιστικό τουρνουά “Ιδαίον Άντρο”, που ανέδειξε μεγάλο νικητή τον Ιταλό Νταβίντ Αλμπέρτο.

Για οκτώ ημέρες, τα Ανώγεια αποτέλεσαν το κέντρο του ενδιαφέροντος της Σκακιστικής κοινότητας, σε μια άψογη διοργάνωση από τον Σκακιστικό Όμιλο, που με τη βοήθεια του Δήμου Ανωγείων, της Περιφέρειας Κρήτης και της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου, παρουσίασαν δυνατές παρτίδες και στα τρία γκρουπ δυναμικότητας, αλλά και πλούσιες παράλληλες εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα στις πλατείες των Ανωγείων! Ο Σ.Ο Ανωγείων με ζωή και δράσεις από την ίδρυση του το 2011, με τον δραστήριο πρόεδρο του Μανόλη Νταγιαντά και τους πολύτιμους συνεργάτες του, συνεχίζει να προσφέρει στα Ανώγεια, αθλητισμό και πολιτισμό που μεταλαμπαδεύεται πλέον με τον ιδανικότερο τρόπο στις νεότερες γενιές του χωριού και τους αξίζουν συγχαρητήρια για τον κόπο, τον χρόνο και την ψυχή που προσφέρουν σε αυτή την προσπάθεια.

Το Μεϊντάνι γέμισε από κόσμο όλων των ηλικιών, στην απονομή των μεταλλίων στους καλύτερους του τουρνουά, με τους περισσότερους να δηλώνουν ενθουσιασμένοι όχι μόνο από τη διοργάνωση, αλλά και από τους κατοίκους των Ανωγείων που γνώρισαν μέσω της συναναστροφής τους εδώ για οκτώ ημέρες. Γιατί το “Ιδαίον Άντρον” δεν ήταν μόνο Σκάκι, ήταν και ποδόσφαιρο στο δημοτικό στάδιο, ήταν επισκέψεις στον Ψηλορείτη και το σπήλαιο του Δία, ήταν παιχνίδια γνώσεων στις πλατείες, ήταν οι μουσικές παρέες στο χωριό μέχρι τα ξημερώματα, ήταν ένα σμίξιμο πολιτισμών και κουλτούρας, καθώς φέτος είχαμε σκακιστές από επτά διαφορετικές χώρες.

Την παρουσίαση της εκδήλωσης έκανε ο διευθυντής αγώνων και μεγάλος φίλος των Ανωγείων Κώστας Κλώκας. Το παρόν στην πλατεία μεταξύ άλλων έδωσαν ο Δήμαρχος Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργης, ο εντεταλμένος σύμβουλος για θέματα αθλητισμού της Περιφέρειας Κρήτης Νίκος Συριγωνάκης και ο Αντιδήμαρχος Ανωγείων Βασίλης Σμπώκος. Στον χαιρετισμό του ο παρουσιαστής της τελετής Κώστας Κλώκας  τόνισε τα εξής: “Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που αυτό το φεστιβάλ εκδηλώσεων με επιτυχία σήμερα. Ήταν ένας μαραθώνιος από διοργανώσεις που κάνει το τουρνουά αυτό να είναι το πιο ξακουστό στην Ελλάδα όσον αφορά αυτή την ιδιαιτερότητα του και βέβαια τη δυναμική του. Είμαστε χαρούμενοι που αυτό το τουρνουά αγκαλιάζεται χρόνο με το χρόνο τόσο από την τοπική κοινωνία, με όλο και περισσότερα παιδιά να λαμβάνουν μέρος και να τα πηγαίνουν καλά, όσο και από την Ελληνική και την παγκόσμια Σκακιστική κοινότητα. Όλοι φεύγουν από εδώ σήμερα ενθουσιασμένοι, τόσο από τις αγωνιστικές συνθήκες, όσο και από τις παράλληλες διοργανώσεις, αλλά πάνω από όλα με τη ζεστασιά του χωριού, με τους ανθρώπους του με την καθημερινότητα, με τον τρόπο ζωής, που ειδικά άνθρωποι σαν εμένα που προέρχονται από το κλέινον άστυ, εκτιμούν ιδιαίτερα αυτή εδώ την πλατεία..”

Ο Δήμαρχος Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργης, παρόν πάντα στα δρώμενα του Σκακιού στα Ανώγεια, πήρε το λόγο μόνο για να ευχαριστήσει τους διοργανωτές αναφέροντας “πραγματικά ως Δήμος σας ευχαριστούμε όλους, διοργανωτές και συμμετέχοντες για την άψογη παρουσία σας αυτές τις οκτώ ημέρες στα Ανώγεια. Είμαστε πάντα δίπλα σας όπως έχουμε δείξει και παλιότερα να συμβάλλουμε με όλες μας τις δυνάμεις ώστε αυτές οι δράσεις να έχουν μεγάλο και ζωντανό μέλλον στον τόπο μας. Να είστε όλοι καλά καλή αντάμωση την επόμενη χρονιά..”.

Ο σύμβουλος της Περιφέρειας Νίκος Συριγωνάκης τόνισε:”Πρώτα από όλα πρόεδρε του Σ.Ο Ανωγείων,θα ήθελα να σας μεταφέρω τους χαιρετισμούς και τα συγχαρητήρια του Περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρου Αρναουτάκη που δεν μπόρεσε να βρίσκετε σήμερα εδώ. Είναι τιμή και χαρά για όλους μας να βρισκόμαστε σήμερα εδώ, σε αυτή την πολύ όμορφη εκδήλωση τελετής λήξης του τουρνουά σκακιού εδώ στα Ανώγεια. Έχει πλέον καθιερωθεί, έχει γίνει θεσμός και κάθε χρόνο διαπιστώνω ότι είναι και πιο επιτυχημένο και για την Περιφέρεια Κρήτης έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αυτό εδώ το τουρνουά.καθώς έχουμε συμμετοχές σκακιστών από όλη την Ευρώπη και αυτό αποτελεί ένα πολύ καλό διαφημιστικό προιόν για το νησί μας. Επίσης έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί δίνει εδώ στην ευρύτερη περιοχή μια άλλη νότα χαράς και ζωντάνιας για περίπου 10 ημέρες. Θέλω να συγχαρώ τον Σ.Ο Ανωγείων που με τη βοήθεια του Δήμου Ανωγείων και της Περιφέρειας Κρήτης πραγματοποίησε και φέτος το τουρνουά. Θέλω να συγχαρώ και τον αγαπητό Κώστα Κλώκα, επισκέπτομαι πάρα πολλές εκδηλώσεις όλων των αθλημάτων και ο Κώστας είναι ο άνθρωπος που έχει ανεβάσει επίπεδο το Σκάκι στη Κρήτη πραγματοποιώντας μεγάλα και εντυπωσιακά τουρνουά και είναι ο άνθρωπος που έχει συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη και διάδοση του αθλήματος σε όλο το νησί μας. Θέλω να συγχαρώ και όλους τους συμμετέχοντες, είμαι σίγουρος ότι απολαύσατε την Κρητική φιλοξενία και ειδικά εδώ στα Ανώγεια που είναι πολύ πιο έντονο από άλλες περιοχές και τέλος να συγχαρώ τα μικρά παιδιά καθώς είναι χαρά μας να τα βλέπουμε να ασχολούνται με τον αθλητισμό..” κατέληξε.

Η ψυχή της διοργάνωσης και πρόεδρος του Σ.Ο Ανωγείων Μανόλης Νταγιαντάς, στον δικό του χαιρετισμό πριν τις απονομές τόνισε χαρακτηριστικά:’ Θέλω να ευχαριστήσω και εγώ με τη σειρά μου πρώτα από όλα τους παίχτες, σκακιστές και σκακίστριες που μας τιμούν με την παρουσία τους γιατί χωρίς αυτούς κανένα τουρνουά δεν μπορεί να γίνει. Επίσης ένα ευχαριστώ για τη συμβολή στην Περιφέρεια Κρήτης και την Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου. Φυσικά τον Δήμο Ανωγείων που δεν βοηθάει μόνο σε αυτό το τουρνουά αλλά έχει καθοριστική συμβολή σε όλες μας τις δράσεις. Θέλω επίσης να ευχαριστήσω τα παιδιά των σωματείων μας που είναι πάντα κοντά και βοηθούν σε όλες τις διοργανώσεις ώστε να βγει όλο αυτό σωστά, ενώ παίζουν και ταυτόχρονα. Γιατί τα σωματεία μας εδώ ανήκουν στα παιδιά τους. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον Σταύρο Γρίβα και τον Νίκο Ντίρλη οι οποίο προσέφεραν βιβλία δικά τους ως συγγραφείς , τόσο στη διοργάνωση όσο και στο σύλλογο.Πιστεύω ότι το τουρνουά ήταν επιτυχημένο. Ακολουθούν τα τρία κλειστά τουρνουά του Σεπτεμβρίου και φυσικά του χρόνου, εδώ στο 8ο “Ιδαίον Άντρον” θα ήμαστε ακόμα περισσότεροι. Σας ευχαριστώ..”

Να αναφέρουμε ότι νικητής του τουρνουά είναι ο Νταβίντ Αλμπέρτο με 7 βαθμούς σε 9 αγώνες, ασημένιο μετάλλιο και δεύτερη θέση για τον Σωτήρη Μαλικέντζο και τρίτη θέση και χάλκινο μετάλλιο για τον Πολωνό Γκρεγκόρ Νασούτα. Πρώτη γυναίκα ήταν η Ινδή Μπάκτι. Στο δεύτερο γκρουπ την πρώτη θέση κατέλαβε ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος και την δεύτερη θέση ο Ανωγειανός Γιάννης Χαιρέτης με 6.5 βαθμούς σε 9 αγώνες όντας ο καλύτερος των Ανωγειανών σε αυτό το τουρνουά. Τρίτος κατετάγη ο Γιάννης Μαρής. Μετάλλια επίσης κατέκτησαν και άλλοι Ανωγειανοί και είναι η Ασημένια Χατζηπαναγιώτου, ο Γιάννης Μέμος, η Μαρία Εμμ.Νταγιαντά, η Δέσποινα Σαλούστρου, η Ολυμπία Σφυρή, η Μαρία Γ.Νταγιαντά, ο Αλέξανδρος Σαλούστρος, ο Κριτόλαος Τζαγκαράκης, η Στεφανία Ξυλούρη.

Η Συνέντευξη του νικητή του τουρνουά στην ΑΝΩΓΗ

Ο Νταβίντ Αλμπέρτο, κατέκτησε για δεύτερη φορά το τουρνουά “Ιδαίον Άντρον” και η ΑΝΩΓΗ συνομίλησε μαζί του μετά την απονομή του χρυσού μεταλλίου. Ο Ιταλός σκακιστής δήλωσε ενθουσιασμένος, τόσο ο ίδιος όσο και η σύζυγος του Ίννα από τους αγώνες, αλλά κυρίως από τους ανθρώπους του χωριού, με πολλούς από τους οποίους έχει αναπτύξει στενούς δεσμούς φιλίας, καθώς έρχεται αρκετά χρόνια εδώ και είναι μεγάλος λάτρης των Ανωγείων. Αναλυτικά τα όσα δήλωσε:

“Είμαι πολύ χαρούμενος που κέρδισα αυτό το τουρνουά, θα έλεγα ότι είναι το τουρνουά που χαίρομαι περισσότερο από όλα, γιατί πλέον έχω πολλούς φίλους εδώ στα Ανώγεια και με υποστηρίζουν θερμά, είναι πάντα όμορφο όταν έρχομαι εδώ. Ήταν και φέτος ένα υπέροχο τουρνουά.

Η εμπειρία στα Ανώγεια είναι μοναδική. Είναι εντελώς διαφορετική από οποιοδήποτε άλλο μέρος, ακόμα και της Κρήτης. Δεν έχω λόγια να το περιγράψω, οι άνθρωποι εδώ είναι τόσο φιλόξενοι και φιλικοί. Είναι σαν μια οικογένεια εδώ, ίσως και κάτι παραπάνω από μια οικογένεια.

Το τουρνουά είναι εξαιρετικά οργανωμένο. Οι συνθήκες παιχνιδιού με την ησυχία είναι ιδανικές και οι άνθρωποι της διοργάνωσης βοηθούν στα πάντα. Εύχομαι να συνεχίσει το τουρνουά, να μεγαλώσει και να γίνει ακόμα πιο ισχυρό στο μέλλον, ήδη φέτος είδα τρεις Έλληνες γκράνμαιτρ και ισχυρούς ξένους, έχει πραγματικά μεγάλη ποιότητα η διοργάνωση.Δεν θα είμαι εδώ μόνο τον επόμενο Αύγουστο, θα έρθω ξανά τον Σεπτέμβριο για τα τρία κλειστά τουρνουά που θα γίνουν στα Ανώγεια.

Εκτός τους αγώνες είχαμε και πολλές άλλες εκδηλώσεις με τις οποίες ενθουσιάστηκα. Για να είμαι ειλικρινής μου άρεσε περισσότερο από όλα η επίσκεψη στον κάμπο της Νίδας με φίλους και το ότι πήγαμε στα “Μητάτα” των βοσκών. Μάλιστα με τη γυναίκα μου Ίννα πήγαμε στον Ψηλορείτη, αλλά δεν κατάφερα να τον ανέβω μέχρι τέρμα πάνω! Η Ίννα το κατάφερε όμως! Ήταν υπέροχη εμπειρία.

Τι να σου πω για τους Ανωγειανούς: Τόσο φιλόξενοι, τόσο φιλικοί. Έπρεπε να δώσω “μάχη” για να πληρώσω έναν καφέ, γιατί πάντα υπήρχε κάποιος που ήθελε να με κεράσει, που με είχε δει κάπου, κάποτε και ήθελε να με κεράσει στο καφενείο. Άνθρωποι πραγματικά της προσφοράς που δημιουργούν σε κάθε επισκέπτη μια υπέροχη ατμόσφαιρα.Αισθάνομαι υπέροχα εδώ. Θέλω να έρχομαι εδώ.Ίσως σου φανεί υπερβολή, αλλά έχουμε πλέον πιο πολλούς φίλους εδώ στα Ανώγεια από ότι στον τόπο που ζούμε μόνιμα! Έτσι αισθάνομαι και εγώ και η Ίννα. Σας ευχαριστούμε όλους θερμά..”

Την Κυριακή 26 Αυγούστου, στην θέση Πετραδολάκια, θα πραγματοποιηθεί το μεγάλο πανηγύρι των Ξυλούρηδων, προς τιμήν του Αγίου Φανουρίου προστάτη της οικογένειας τους. Το απόγευμα, ο παπά Κώστας Σκουλάς θα τελέσει την Θεία Λειτουργία, ανήμερα της εορτής του Αγίου και στη συνέχεια οι Ξυλούρηδες θα παραθέσουν όπως πάντα πλούσιο τραπέζι, με Ανωγειανά εδέσματα που κάθε σπίτι της οικογένειας προσφέρει για τη χάρη του Αγίου.

Κάθε χρόνο πλήθος κόσμου συρρέει στο βουνό για ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια των Ανωγείων, ενώ η συνηθισμένη κατάληξη μετά το πλούσιο τραπέζι είναι η μουσική, καθώς ως μουσική οικογένεια με μεγάλη παράδοση, οι Ξυλούρηδες με προεξάρχοντα τον Ψαραντώνη, κάνουν μια μεγάλη μουσική γιορτή με θέα τον μαγευτικό Ψηλορείτη, που αξίζει να τη ζήσει ο καθένας.

ΠΛΟΗΓΟΣ Εκπαιδευτική – Αναπτυξιακή, η Περιφέρεια Κρήτης, ο Δήμος Ανωγείων και το ΑΚΟΜΜ Ψηλορείτης Αναπτυξιακή Α.Ε. Ο.Τ.Α. διοργανώνουν Εκδήλωση για την Οικοτεχνία την Τρίτη 28 Αυγούστου 2018 και ώρα 06:30’μ.μ., στο Δημαρχείο Ανωγείων (Αίθουσα Συνεδριάσεων Δημοτικού Συμβουλίου).

Στόχος της εκδήλωσης είναι η ενημέρωση για την στήριξη, την ανάπτυξη και την οργάνωση της Οικοτεχνίας στην Περιφέρεια Κρήτης επαναπροσδιορίζοντας «από τα κάτω» ένα νέο τοπικό παραγωγικό μοντέλο.

Αναλυτικά το πρόγραμμα της εκδήλωσης:

Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη. 

Ρεπορτάζ:Γιώργης Μπαγκέρης

Φωτογραφίες:Αγγέλα Σκουλά

Με δόξα και τιμή, πλήθος κόσμου βρέθηκε  τη Κυριακή 26 Αυγούστου, στην είσοδο του χωριού στο Περαχώρι, όπου πραγματοποιήθηκαν με λαμπρότητα τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του μεγάλου Ανωγειανού οπλαρχηγού, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, Εμμανουήλ Νικολάου Ξυλούρη ή “Τζιτζή”.

Άπαντες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Δήμου Ανωγείων και της οικογένειας των Ξυλούρηδων και με τη παρουσία τους τίμησαν έναν ήρωα που έλαβε μέρος σε περισσότερες από 50 μάχες, είχε 19 τραύματα από σφαίρα και που πέθανε τον Δεκέμβριο του 1913, πάμπτωχος, όπως οι αληθινοί ήρωες που δεν ζητάνε ανταλλάγματα μετά από την πατρίδα διότι απλά έπραξαν το καθήκον τους. Έτσι και ο “Τζιτζής” αρνήθηκε πεισματικά όλα τα καλέσματα της Ελεύθερης πατρίδας, αρνούμενος να δεχτεί τιμητική σύνταξη για την σπουδαία δράση του.

 Όποια ιστορία εγράφτηκε με αίμα από τη μάχη,

μελάνι να τη γράψει αλλιώς στον κόσμο δεν υπάρχει..

Αυτή η μαντινάδα αναγράφεται στη βάση του αγάλματος και ένα θερμό χειροκρότημα συνόδευσε τον Περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη και τον Διοικητή Ναυστάθμου Κρήτης, Αρχιπλοίαρχο Γεώργιο Αγραφιώτη, όταν έβγαλαν την Ελληνική σημαία με την οποία ήταν τυλιγμένο και πραγματοποίησαν, τα αποκαλυπτήρια του. Τα Ανώγεια, στο πρόσωπο του Εμμανουήλ Ξυλούρη τιμούν ένα ανιδιοτελή ήρωα για την Ελευθερία, ένα σύμβολο της ειρήνης και της δικαιοσύνης.

Πλήθος κόσμου είχε συρρεύσει από νωρίς στον χώρο, ενώ αρκετοί επίσημοι έδωσαν το παρόν, ανάμεσα τους ο Δήμαρχος Ανωγείων Εμμανουήλ Καλλέργης και σύσσωμο το Δημοτικό συμβούλιο, ο Βουλευτής Ρεθύμνου της Ν.Δ Γιάννης Κεφαλογιάννης, ο Βουλευτής Ηρακλείου του Κ.Κ.Ε Μανόλης Συντιχάκης, ο Βουλευτής Ηρακλείου της Ν.Δ Λευτέρης Αυγενάκης, ο Περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης, ο Στρατηγός ε.α Βασίλης Μανουράς, ο Αρχιπλοίαρχος Διοικητής Ναυστάθμου Κρήτης Γεώργιος Αγραφιώτης, ο Δήμαρχος Αστερουσίων Εμμανουήλ Κοκοσάλης, ο πρόεδρος της Δημοτικής επιχείρησης Μυλοποτάμου Γεώργιος Κλάδος, ο Αντιδήμαρχος Μαλεβιζίου Άρης Σαλούστρος ο Νικόλαος Μειντάνης εκ μέρους της Παγκόσμιας ενορίας της Αγίας Σοφίας, ο πρόεδρος του Πολιτιστικού συλλόγου Ανωγείων Νίκος Βρέντζος και πολλοί άλλοι.

Αρχικά εψάλει επιμνημόσυνος δέηση στον χώρο από τους ιερωμένους των Ανωγείων, χοροστατούντος του εκπροσώπου του Μητροπολίτη Ρεθύμνης κ.κ Ευγένιου, ηγούμενου της Ιεράς Μονής Χαλέπας.

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΓΕΕΘΑ

Μετά τα αποκαλυπτήρια ο Διοικητής του Ναυστάθμου Κρήτης Αρχιπλοίαρχος Γεώργιος Αγραφιώτης εκφώνησε ένα χαιρετισμό από τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Ναύαρχο Ευάγγελο Αποστολάκη που λόγω υποχρεώσεων δεν κατέστη δυνατή η παρουσία του. Στον χαιρετισμό του μεταξύ άλλων ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ τονίζει:

“Ο Εμμανουήλ Ξυλούρης ή Τζιτζής χωρίς ποτέ να λογαριάζει τη ζωή του παρέμεινε πιστός θεματοφύλακας των αρχών, των παραδόσεων και των αξιών της Κρήτης και της Πατρίδας μας. Με την αγωνιστικότητα και τον ηρωισμό του στα πεδία των μαχών, μας έχει διδάξει το χρέος μας απέναντι στην Πατρίδα, την ώρα του αγώνα για την Ελευθερία και την αντίσταση στην ξένη επιβολή. Υποχρέωση δικιά μας είναι να μην επιτρέψουμε οι θυσίες των ανθρώπων μας που έπεσαν στο καθήκον για την Πατρίδα, να πάνε χαμένες και να ξεχαστούν..” αναφέρει ο χαιρετισμός που ολοκληρώνεται τονίζοντας:”Στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε, η ύπαρξη προτύπων που αναδεικνύουν την ανιδιοτέλεια, την προσφορά, το καλό και το άριστο, είναι ιδιαίτερης αξίας και αναγκαία για όλους μας. Ο Εμμανουήλ Ξυλούρης αποτελεί πρότυπο λεβεντιάς, χαρακτηριστικό μεγάλης σημασίας για εμάς τους Κρητικούς. Αθάνατος!”.

Στην συνέχεια έγινε κατάθεση στεφάνων και η ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου, ενώ άγημα του στρατού απέδιδε τιμές. Στην κατάθεση στεφάνων ξεχωριστή ήταν η παρουσία της απογόνου του Τζιτζή Όλγας Σαλούστρου, και του Ψαραντώνη με τον Αναστάσιο Ξυλούρη που κατέθεσαν εκ μέρους της οικογένειας.

Ο ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ

Εκ μέρους του Δήμου Ανωγείων στη συνέχεια μίλησε ο Δήμαρχος Εμμανουήλ Καλλέρης που μεταξύ άλλων ανέφερε τα εξής:”Ο Δήμος Ανωγείων και η οικογένεια Ξυλούρη σας καλωσορίζει στα αποκαλυπτήρια του αγάλματος ενός ήρωα των Κρητικών Επαναστάσεων μέχρι την ένωση της Κρήτης με την μητέρα Ελλάδα. του Εμμανουήλ Ξυλούρη, του οποίου αποδίδουμε την πρέπουσα τιμή με τη σημερινή εκδήλωση. Θέλω να εκθέσω δυο γεγονότα από την μελέτη των πηγών της ιστορίας μας που μου έκαναν βαθύτατη εντύπωση από παλιά και πιστεύω ότι αξίζει να αναδειχθούν, σαν παράδειγμα για όλους μας και ιδιαίτερα για τους νέους στους δύσκολους και περίεργους καιρούς που ζούμε.

Πρώτον, ο περήφανος αυτός άνθρωπος που πρόσφερε τα πάντα από τη νεότητα του αγωνιζόμενος για την απελευθέρωση της Πατρίδας, αρνήθηκε κάθε τιμητική, ηθική ή υλική διάκριση από την Πολιτεία της Κρήτης, θεωρώντας ότι έκανε το αυτονόητο, απλά το καθήκον του και δεν χρειαζόταν ανταπόδοση για αυτό.

Δεύτερον, όταν πέθανε φτωχός, έχοντας μια πολυμελή οικογένεια, ο Δήμος Ανωγείων, αναγνωρίζοντας τη προσφορά του για το κοινό καλό, το μεγαλείο και τη σεμνότητα του, ανταπέδωσε την ηθική υποχρέωση του και τον κήδευσε δημοτική δαπάνη. Αυτά νομίζω είναι δυο σημαντικά γεγονότα στην ιστορία του τόπου μας που πρέπει να μας διδάσκουν και σήμερα..”.

Τον λόγο στη συνέχεια πήρε ο γνωστός Ανωγειανός μαντιναδολόγος Αριστείδης Χαιρέτης. Η  μαντινάδα του Γιαλάφτη με την οποία θέλησε ο ίδιος να τιμήσει την σημερινή εκδήλωση ανέφερε:

Τζιτζή, ο χρόνος δεν μπορεί, τη δόξα να σου πάρει,

χαλάλι σου είναι η τιμή, γιατί ήσουν παλικάρι..

Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ

Εκ μέρους της οικογένειας Ξυλούρη, μίλησε ο πρώην Δήμαρχος Ανωγείων Νικόλαος Ξυλούρης. Στην ομιλία του τόνισε:

“Η  ζωή του καπετάνιου Εμμανουήλ Ξυλούρη ή Τζιτζή ήταν γεμάτη αγώνες. Παρόν σε όλες τις μάχες. Το σώμα του είχε 19 σημάδια, από τις “μπάλες” όπως έλεγαν τις σφαίρες τότε των Τούρκων. Και το τέλος του,ήταν ότι πέθανε πάμφτωχος σε ένα μικρό δωμάτιο όπως συνηθίζουν οι μεγάλοι της ιστορίας που παλεύουν ανιδιοτελώς για την Ελευθερία της Πατρίδας τους. Με τα σημερινά αποκαλυπτήρια, αποδίδουμε την αρμόζουσα τιμή στη μνήμη του μεγάλου αγωνιστή της σύγχρονης ιστορίας μας, όπως έχουμε χρέος. Το άγαλμα αυτό θα θυμίζει σε μας και τους επόμενους ότι έχουμε ευθύνη και υποχρέωση να φανούμε άξιοι απόγονοι, πανάξιων προγόνων.

Καπετάν Μανόλη Τζιτζή, μας έβαλες πολύ ψηλά τον πήχη. Εμείς πάντως προσπαθούμε και θα συνεχίσουμε να προσπαθούμε. Αθάνατος καπετάν Μανόλη Τζιτζή..”

Την εκδήλωση χαιρέτισαν με επιστολή τους ο Ευρωβουλευτής της Ν.Δ Μανόλης Κεφαλογιάννης,ο Βουλευτής ΠΑ.ΣΟ.Κ  Ηρακλείου Βασίλης Κεγκέρογλου και ο τέως δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης που δεν μπόρεσαν να παρευρεθούν λόγω υποχρεώσεων. Στην επιστολή  που έστειλε ο πρώην Δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης αναφέρει τα εξής:

Σήμερα, ο Δήμος Ανωγείων με την οικογένεια των Ξυλούρηδων οργανώνει   τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Εμμανουήλ Νικ. Ξυλούρη (Τζιτζή), οπλαρχηγού των απελευθερωτικών αγώνων τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αποτίοντας φόρο τιμής στον αγωνιστή.

Ο Θουκυδίδης έγραφε, « ανδρών επιφανών, πάσα γη τάφος» και τα Ανώγεια είχαν πάντα αγωνιστές που υπερασπίστηκαν την ελευθερία και την αξιοπρέπεια των Ανωγειανών και όλων των  Ελλήνων.

Χρήσιμο για την ιστορική μνήμη και συνείδηση με αφορμή τον ανδριάντα του οπλαρχηγού οι νέοι Ανωγειανοί να μαθαίνουν τη ιστορία τους.

Η  δράση  του  Εμμανουήλ  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή  (1844-1913)  στις  επαναστάσεις  εναντίον  των  Τούρκων  του  1866,  1878  και  1896, ακουγόταν  από  τα  στόματα  όλων  που έπαιρναν  μέρος  σε  μάχες  μαζί  του.Σήμερα, τα  δισέγγονα  του  Μανόλη  Ξυλούρη  ή  Τζιτζή, διατηρούν  τα  όπλα  του  προπάππου  τους,  πολλές  φωτογραφίες  και  πορτραίτα  της  εποχής.  Διασώζουν  και  πολλά  προφορικά  στοιχεία  που  άκουγαν  από  τον πατέρα  και  τον  παππού  τους  για  τον  ατρόμητο  καπετάνιο  Τζιτζή.

Χαιρετίζω τις εκδηλώσεις απόδοσης  τιμής στον Ήρωα Εμμανουήλ Ξυλούρη Τζιτζή.”καταλήγει.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την ομιλία του Γιώργου Καλογεράκη, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίων, που καταχειροκροτήθηκε με την απλότητα με την οποία εκθείασε τα ανδραγαθήματα του μεγάλου ήρωα και των μηνυμάτων που δίνει η δράση του στις νεότερες γενιές. Μετά την εκδήλωση ο Δήμος και η οικογένεια Ξυλούρη παρέθεσαν γεύμα σε όλο τον κόσμο στις ταβέρνες των Λευτέρη και Γιώργη Καλομοίρη.

Ολόκληρη η ομιλία του ιστορικού ερευνητή Γιώργου Καλογεράκη έχει ως εξής:

Εμμανουήλ Ξυλούρης ή Τζιτζής,

ένα «πανανθρώπινο» σύμβολο Ελευθερίας και Ειρήνης

Το 1669 ολοκληρώνεται η κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Η σκιά της σκλαβιάς σκεπάζει την Κρήτη ως το 1898 που ορίζεται αυτόνομη Κρητική Πολιτεία. Διακόσια είκοσι εννέα χρόνια δύσκολα, αβάσταχτα, ποτισμένα με το αίμα χιλιάδων Κρητών. Συχνές επαναστάσεις ξεσπούσαν, μεγαλύτερη όλων η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση των ετών 1866-69.

Στο πέρασμα των χρόνων και των επαναστάσεων για ελευθερία και ανεξαρτησία, αναδείχτηκε το μεγαλείο των Κρητών αγωνιστών. Αρχηγών Οπλαρχηγών, απλών Επαναστατών.

Ο Οπλαρχηγός Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής, ήταν ένας απ’αυτούς. Ποτέ δε  γύρεψε αξιώματα, γνώριζε ότι αυτά δεν έχουν καμιά αξία την ώρα της μάχης. Αυτό που έπρεπε να  κάνει το έκανε. Χωρίς να λογαριάζει τη ζωή του. Οι τίτλοι για τον Τζιτζή δεν είχαν καμιά αξία. Δεν τους ζήτησε, δεν τους αποδέχτηκε. Ο ηθικός του κώδικας ήταν δικαιοσύνη – ελευθερία – αξιοπρέπεια – τιμή.

Ο Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής γεννήθηκε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου το 1844. Ο πατέρας του  ήταν ο  Νικόλαος Ξυλούρης από την ιστορική οικογένεια των Ξυλούρηδων. Μητέρα του ήταν η  Αικατερίνη από την οικογένεια των Σμπώκηδων. Ήταν στο ανάστημα ψηλός, είχε αρρενωπό  πρόσωπο, μουστάκια και γενειάδα μαύρου χρώματος. Μυώδη  μπράτσα και πόδια. Είχε πλατύ  στήθος και διακρινόταν για τη μετριοφροσύνη του.

Παντρεύτηκε την  Ευθυμία (Πασπαράκη) και απέκτησαν εφτά παιδιά. Τον Γεώργιο, τον Νικόλαο, τον Ανδρέα, τον  Αθανάσιο, την Αθηνά, την Ειρήνη και την Κωνσταντινιά. Μεγαλοβοσκός, με τέσσερα μητάτα στη  Νίδα. Τα Πετραδολάκια ήτα το δεύτερο σπίτι του. Στο τέλος, κι ενώ η Κρήτη ελευθερώθηκε,  βρέθηκε χωρίς περιουσία. Την είχε διαθέσει στους αγώνες. Συχνή κατάληξη των πολεμιστών με ηθικές αξίες.

Τα πρώτα νάματα του πολέμου πήρε από την πρώτη μάχη με τους Άνω Μυλοποταμίτες και  άλλων  υπό τον Μιχάλη Κόρακα Μαλεβυζιώτων στις  αρχές της επανάστασης του 1866, γύρω από το χωριό Τύλισσος. Η μάχη αυτή άρχισε το μεσημέρι και έληξε κατά τη δύση του ήλιου.  Ήταν πολύ σκληρή και πολλές φορές ήρθαν στα χέρια οι Χριστιανοί με τους Τούρκους.

Στη μάχη της Τυλίσσου τραυματίστηκαν πολλοί από τους Χριστιανούς και σκοτώθηκαν ο Νικόλαος  Βασιλείου Σκουλάς, (αδερφός του αρχηγού Μιχαήλ Σκουλά) και ο Παπα – Μιχάλης Γαραζανός.  Ο  Στέργιος Κεφαλογιάννης, Ανωγειανός, τραυματίστηκε σοβαρά και πέθανε από τα τραύματά του  μετά τρεις μέρες. Ακολούθησαν πολλές μάχες, η εκστρατεία των Ανωγειανών στα Σφακιά, μάχες το 1867 και 1868, δεύτερο και τρίτο έτος της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης, μάχες στην επανάσταση του 1877-1878, στην Επανάσταση του 1881, στην επανάσταση του 1889 και στην τελευταία επανάσταση 1896-1897. Στις αρχές Μαρτίου 1897, δόθηκε η τελευταία μάχη που πήρε μέρος ο Μανόλης Ξυλούρης στη θέση  Σκαφιδαράς.  Ήταν τότε 53 ετών. Στη μάχη αυτή τραυματίστηκε ο Γεώργιος Ζωνός  στον αντίχειρα του αριστερού χεριού, ο Ιωάννης Μ. Σκουλάς  ή  Γιάγκος, ο Νικόλαος  Ι.  Κεφαλογιάννης ή Διάκος και ο Νικόλαος  Κεφαλογιάννης. Ο τελευταίος έζησε αλλά έμεινε ανάπηρος.

Ο Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής διακρίθηκε στις παρακάτω μάχες εναντίον των Τούρκων :

Μάχη  Τυλίσσου  Μαλεβυζίου,  Αύγουστος 1866.

Μάχη Καμαριώτη  Μυλοποτάμου,  Ιανουάριος 1867.

Μάχη Πυργούς  Μαλεβυζίου,  27 Ιανουαρίου 1867.

Μάχη Δοξαρού  Μυλοποτάμου,  19 Μαΐου 1867.

Μάχη Φραγκοκάστελλου  Σφακίων, 24 Ιουνίου1867.

Μάχη Τυλίσσου,  Ιούλιος 1867.

Μάχη Κέρης  Μαλεβυζίου,  Μάρτιος 1868.

Μάχη Γαζίου, Σεπτέμβριος 1878.

Μάχη Σκαφιδαρά,  6 Αυγούστου 1896.

Τραυματίστηκε στις παρακάτω μάχες :

Το 1866 τον μήνα Μάιο στη θέση Δοξαρό στον αριστερό  βραχίονα. Η σφαίρα βγήκε από την ωμοπλάτη, αφού του προξένησε τέσσερις οπές.

Τον Οκτώβριο του 1866 στη θέση  Κέρη Ρογδιάς Μαλεβυζίου στο μέτωπο.

Τον Μάιο του 1867 στο Ασκύφου Σφακίων στον  αριστερό  μηρό.

Τον Μάρτιο του 1868 και πάλι στην Κέρη Μαλεβυζίου.

Τον Σεπτέμβριο του 1878 στο Γάζι..

Το Αρχηγείο του Ανατολικού Τμήματος στις 22 Μαΐου 1897, τον αναγνώρισε Οπλαρχηγό κατά τις Επαναστάσεις του 1866 και 1878. Στις 20 Φεβρουαρίου 1902, οι Αρχηγοί και πληρεξούσιοι της επανάστασης του 1866 και 1878  πιστοποιούν ότι ο Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής υπήρξε ένας από τους γενναιότερους άντρες και ότι φέρει σε διάφορα μέρη του σώματός του 19 σφαίρες  τις οποίες έλαβε από τους εχθρούς. Στις 10  Φεβρουαρίου 1903, οι επιζώντες πληρεξούσιοι της επαναστατικής  συνέλευσης του 1866-1878 πιστοποιούν ότι διετέλεσε  Οπλαρχηγός  Α΄ τάξης και ότι  πληγώθηκε  πολλές φορές κατά τις μάχες.

Τον Τζιτζή η αποκατάσταση της Κρήτης κατά το 1898 βρήκε γέροντα και ανίκανο πλέον για  εργασία. Για τον λόγο αυτό εγκατέλειψε και το ποιμενικό του επάγγελμα. Τα εφόδια για να αποκατασταθεί μεταξύ των παλαιών αγωνιστών που του πρόσφεραν κατά διαστήματα οι Αρχηγοί,  (δηλαδή τα διπλώματα), δεν τα δέχονταν και έτσι δεν έτυχε αρωγής από την Κρητική Πολιτεία.  Έπρεπε να κατατεθούν πιστοποιητικά για τη δράση του στις προηγούμενες επαναστάσεις.

Αναγκάστηκαν λοιπόν φίλοι και συναγωνιστές του και απευθύνθηκαν στον επιζώντα Παπαδάκη από το χωριό Φόδελε, (χωρίς να το γνωρίζει ο Τζιτζής), ο οποίος θήτευσε γραμματικός της Επαναστατικής Συνέλευσης των Κρητών και γνώριζε τη δράση του Τζιτζή. Με μεγάλη προθυμία  έδωσε  πιστοποιητικό για τη δράση του με το οποίο κατετάγηκε μεταξύ της δευτέρας τάξεων αγωνιστών. Ακίνητη περιουσία δεν είχε για να ζει από τα εισοδήματά της. Είχε και πολυμελή  οικογένεια, τρεις  κόρες ανύπαντρες και τρεις γιους ανήλικους και γι’αυτόν τον λόγο τα τελευταία χρόνια της ζωής  του τα πέρασε πολύ  φτωχικά. Όπως σχεδόν όλοι οι ήρωες αγωνιστές υπέρ της Πατρίδας. Πέθανε  και  κηδεύτηκε  στα  Ανώγεια  τον μήνα Δεκέμβριο του 1913 δημοσία  δαπάνη.

Κυρίες και κύριοι

Η Ελευθερία προϋποθέτει αγώνες, θυσίες και αίμα. Αποτέλεσμα της ελευθερίας είναι η Ειρήνη. Με την Ειρήνη, ο άνθρωπος ολοκληρώνεται ως προσωπικότητα δημιουργώντας έργα πολιτισμού. Ο Τζιτζής από το 1866, σε ηλικία 32 ετών, ως το 1898, υπηρέτησε τις αξίες της Ελευθερίας και της Ειρήνης. Προσθέτοντας στην νεώτερη Κρητική Ιστορία, τις δικές του σελίδες. Καπετάν Μιχάλης Κόρακας, Γενικός Αρχηγός, Αντώνης Τρυφίτσος, Αρχηγός των έξι Ανατολικών Επαρχιών και Μανόλης Ξυλούρης ή Τζιτζής, Οπλαρχηγός Μυλοποτάμου. Τρεις Κρήτες, μέτοχοι των κρητικών Επαναστάσεων από το 1866 ως το 1898. Αυτοί είναι οι Κρητικοί με τις περισσότερες μάχες εναντίον των Οθωμανών. Στο σώμα του ο Τζιτζής, όπως μαρτυρούν οι Αρχηγοί και Πληρεξούσιοι των επαναστάσεων 1866 και 1878 δέχτηκε δεκαεννιά σφαίρες. Σύνταξη δεν ζήτησε ποτέ. Ακόμη κι όταν τον παρακαλούσαν οι συναγωνιστές του να υποβάλει αίτηση, τα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας. Πεθαίνοντας πάμφτωχος. Όπως ο Πλαστήρας και ο Τρικούπης, όπως ο Κολοκοτρώνης, όπως ο ανιψιός του Χριστομιχάλης Ξυλούρης.

Αυτός ήταν ο Μανόλης Ξυλούρης. Ένα πανανθρώπινο σύμβολο, που ξεπερνά τα Ανώγεια και την Ελλάδα, ένα σύμβολο Ελευθερίας και Ειρήνης όλου του κόσμου.

Κυρίες και κύριοι

Έγινε θρύλος ο Τζιτζής στ’Ανώγεια. Και τα κατορθώματά του τα διηγούνταν οι γιαγιάδες στα  εγγόνια τους. Και τους λέγανε πως ο Τζιτζής κυνηγούσε με τα πόδια έναν Τούρκο καβαλάρη πάνω  στη φοράδα του.

-Και τον έπιασε γιαγιά τον Τούρκο ο Τζιτζής ;

-Ναι παιδί μου, τόνε πρόλαβε. Και έφταξε κι έπιασε την ουρά τση φοράδας. Και σύρνει την ουρά  και πέφτει η φοράδα κάτω και πιάνει ο Τζιτζής τον Τούρκο.

Και μόλις τελείωνε η γιαγιά, το παιδί έλεγε :

-Μα πε μου το πάλι γιαγιά, πε μου το !

Κυρίες και κύριοι

Ψυχές σαν τον Μανόλη Ξυλούρη ή Τζιτζή, κανείς δε μπορεί να υποτάξει, κανείς δε μπορεί να  νικήσει. Μόνο ο Χάρος. Για να έρθει ο λαϊκός τραγουδιστής και να πει :

 Τζιτζή  και  πως  τον  άφηκες  το  Χάρο  να  νικήσει

αφού  δε  βρέθηκε  ποτέ  σ’ανατολή  και  δύση,

Τούρκος  μπροστά  σου  να  σταθεί  και  να  σε  πολεμήσει ;

Για άλλη μια χρονιά, το “Σταυράκειο” Γυμνάσιο και Λύκειο Ανωγείων πετυχαίνει εξαιρετικό ποσοστό στην εισαγωγή των μαθητών του σε Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, μετά και τη χθεσινή ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. Δώδεκα από τους δεκαπέντε μαθητές που έδωσαν φέτος Πανελλήνιες πέτυχαν την εισαγωγή τους, σε ένα ποσοστό επιτυχίας στο 80%, ενώ άλλα τρία άτομα πέτυχαν την εισαγωγή τους με το σύστημα του 10%.

Μάλιστα μαθήτρια του ΓΕΛ Ανωγείων, με καταγωγή από το Βενί πέρασε ως πρώτη με 19.040 μόρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και τη σχολή Ψυχολογίας, ενώ και οι περισσότεροι από τους επιτυχόντες σημείωσαν μεγάλες βαθμολογίες και εισήλθαν σε σχολές πρώτης προτίμησης! Στην ΑΝΩΓΗ μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων η Διευθύντρια του ΓΕΛ Ανωγείων Μαίρη Μπαγκέρη-Σταυρακάκη, έκανε την ακόλουθη δήλωση:

“Με μεγάλη μου χαρά συγχαίρω τους μαθητές του Σταυράκειου Λυκείου Ανωγείων που  κατάφεραν να εισαχθούν σε σχολές της πρώτης προτίμησης τους  οι περισσότεροι, και  τους εύχομαι  καλές σπουδές.και πλούσιες εμπειρίες. Όσο  για τους μαθητές  που   δεν τα κατάφεραν  πρέπει  να ξέρουν ότι  μπορούν να συνεχίσουν την προσπάθεια τους  και ότι  υπάρχουν   και άλλοι  δρόμοι που μπορούν να  τους ανοιχτούν.

Ένα μεγάλο μπράβο  στους γονείς για την στήριξη που παρείχαν  στα  παιδιά τους   καθώς και στους εκπαιδευτικούς του ΓΕΛ Ανωγείων για την πολύτιμη προσφορά στην επιτυχία  των μαθητών μας.”.

Αναλυτικά ο πίνακας επιτυχόντων για το ΓΕΛ Ανωγείων:(Η ‘Α” δεν δημοσιεύει τα ονόματα λόγω του Νόμου περί προστασίας προσωπικών δεδομένων)

Το ερχόμενο Σάββατο 1 Σεπτεμβρίου θα τελεστεί στις 7 μ.μ ο  εσπερινός στην εκκλησία του Αγίου Μάμα στον Ψηλορείτη, στην θέση Μύθια και στην συνέχεια θα ακολουθήσει μεγάλο τραπέζι από την οικογένεια των Σκουλάδων που τιμάει τον προστάτη Άγιο της. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια του Ψηλορείτη, από μια από τις πολυπληθέστερες κτηνοτροφικές οικογένειες των Ανωγείων. Συγκεντρώνει πλήθος κόσμου, ενώ οι Σκουλάδες, ονομαστοί για την φιλοξενία τους, ετοιμάζουν ήδη πλούσιο τραπέζι, με όλα τα αυθεντικά Ανωγειανά εδέσματα.

Λόγω της εποχής και του υψομέτρου όσοι ανηφορίσετε προς την εκκλησία του Αγίου Μάμα στον Ψηλορείτη, καλό θα είναι να έχετε εφοδιαστεί με ζεστά ρούχα καθώς η θερμοκρασία κατεβαίνει τη νύχτα αρκετά. Το σίγουρο είναι ότι θα απολαύσετε την ομορφιά του τοπίου, την φιλοξενία της οικογένειας Σκουλά, που τις περισσότερες φορές εξελίσσεται σε μεγάλο κρητικό γλέντι που αναλαμβάνουν κάποιοι από τους πολυάριθμους καλλιτέχνες τους.

Ο Δήμος Ανωγείων (Κοινωνική Υπηρεσία) σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Νόσου Αλτσχάιμερ και Συναφών Διαταραχών και το Εργαστήριο Ποιότητας Ζωής του ΤΕΙ Κρήτης θα διεξάγουν έρευνα για την μελέτη των αναγκών των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών. Σκοπός της έρευνας είναι η συλλογή στοιχείων προκειμένου να τα αξιοποιήσει ο Δήμος μελλοντικά για τη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας Ζωής των ηλικιωμένων μέσω της διεκδίκησης νέων προγραμμάτων πρόληψης και παρέμβασης. Η έρευνα θα ξεκινήσει από τις 3 Σεπτεμβρίου και παρακαλούνται όλα τα άτομα άνω των 65 ετών να διευκολύνουν τους ερευνητές/τριες – επαγγελματίες υγείας, οι οποίοι θα πραγματοποιήσουν κατ’ οίκον συνεντεύξεις.

Την ερχόμενη Κυριακή 2 Σεπτεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Μεϊντάνι στα Ανώγεια, το σαρανταήμερο μνημόσυνο, για την ανάπαυση της ψυχής της Ειρήνης Μπαγγέρη ή Χαρητονίκενας, που “έφυγε” για το μεγάλο ταξίδι στα 80 της χρόνια. Συγγενείς και φίλοι θα ανάψουμε ένα κερί στη μνήμη μιας γυναίκας που αγάπησε και προσέφερε πάντα στον συνάνθρωπο, που ήταν πάντα δίπλα μας στις καλύτερες αλλά και στις δυσκολότερες στιγμές ζώντας με αρχοντιά, αξιοπρέπεια και ταπεινότητα.

Οι παιδικές μου αναμνήσεις από την θεία Ριρίκα, είναι ίσως οι πιο δυνατές και πιο ξέγνοιαστες στο μυαλό μου. Με το σπίτι της στο Ηράκλειο πάντα ανοιχτό για όλους εμάς τους συγγενείς αλλά και τους φίλους της, με ένα τραπέζι που σε λίγη ώρα γέμιζε από τα φαγητά που ετοίμαζε πάντα με το χαμόγελο, ακόμα και τις πιο ακατάλληλες ώρες, η θεία μας η Ριρίκα ήταν πάντα ένας ξεχωριστός άνθρωπος στη διάρκεια της ανατροφής μας. Με τις πάντα φιλικές και γαλήνιες συμβουλές της, με τη συμπεριφορά και τη φιλοξενία της προς όλους τους ανθρώπους, μας έδειξε το δρόμο που πρέπει όλοι να ακολουθούμε για να αφήσουμε ένα ξεχωριστό αποτύπωμα πάνω σε αυτό τον κόσμο όταν τον εγκαταλείψουμε. Το ότι δεν θα ξεχαστεί από εμάς που την γνωρίσαμε και την αγαπήσαμε, είναι η δική της “νίκη” την οποία κέρδισε με την καθημερινή της συμπεριφορά και αγάπη και την αγνή και ιδιαίτερη μορφή της. Καλό ταξίδι θεία Ριρίκα..

Γ.Μπ

-Η ΑΝΩΓΗ ευχαριστεί θερμά για τις παρακάτω προσφορές που έγιναν στη μνήμη της υπέρ της ηλεκτρονικής μας έκδοσης:

– Ο Βασίλης Μπαγκέρης του Χαρητομανώλη προσέφερε το ποσό των 50 ευρώ.

-Η Αλεξάνδρα χα Νικηφόρου Μπαγκέρη, επίσης προσέφερε το ποσό των 50 ευρώ.

Ας είναι ελαφρύ το Ανωγειανό χώμα που την σκεπάζει.