Του Ιεροδ. Νικηφόρου Κουνάλη
Υποψηφίου Δρος Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.
Ως γνωστόν, η αγία και Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζει με την ακολουθία του Nυμφίου το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων και αποτελεί την ιερότερη εορτολογική περίοδο του έτους. Από τις πενήντα δύο εβδομάδες που έχει όλος ο χρόνος μόνο αυτή ονομάζεται «Μεγάλη» και υπερέχει έναντι των άλλων. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει χαρακτηριστικά: «ονομάζουμε την εβδομάδα αυτή μεγάλη όχι επειδή είναι μεγαλύτερες οι ημέρες αυτής από όλες τις άλλες ημέρες (διότι υπάρχουν άλλες μεγαλύτερες), ούτε επειδή είναι περισσότερες ως προς τον αριθμό (διότι είναι ίσες με τις άλλες), αλλ’ επειδή συνέβηκαν κατ’ αυτήν για μας μεγάλα κατορθώματα εκ μέρους του Κυρίου. Καθόσον κατά τη μεγάλη αυτή εβδομάδα καταλύθηκε η μακροχρόνια τυραννική εξουσία του διαβόλου, ο θάνατος κατέπαυσε, ο ισχυρός δέθηκε, τα όπλα του αρπάχθηκαν, η αμαρτία νικήθηκε, η κατάρα καταλύθηκε, ο παράδεισος άνοιξε, ο ουρανός έγινε διαβατός, οι άνθρωποι αναμείχθηκαν με τους αγγέλους, το μεσότοιχο του φραγμού καταστράφηκε, το τείχος καταγκρεμίσθηκε, ο Θεός της ειρήνης ειρήνευσε τα ουράνια και τα επίγεια. Γι’ αυτό ονομάζεται μεγάλη εβδομάδα». Στις «Αποστολικές Διαταγές», που είναι ίσως η πρώτη μαρτυρία για τη Μεγάλη Εβδομάδα, παραγγέλλεται στους πιστούς αυστηρότερη νηστεία, επειδή ακριβώς η εβδομάδα αυτή είναι σπουδαιότερη από τις άλλες.
Οι πιστοί, λοιπόν, οφείλουμε να διανύουμε αυτήν την εβδομάδα νηστεύοντας και προσευχόμενοι. Διότι αυτός είναι ο αληθινός δρόμος που υποδεικνύει η παράδοση της Εκκλησίας μας, διά του οποίου μπορούμε να υποδεχθούμε τα σωτηριώδη γεγονότα της Μεγάλης Εβδομάδος. Κάθε ημέρα είναι αφιερωμένη στην ανάμνηση ιερών προσώπων και θείων γεγονότων, όπως μας τα παραδίδουν τα συναξάρια, που συνδέονται με τον πορευόμενο προς το εκούσιο Πάθος Ιησού Χριστό. Ας δούμε όμως, εν πάση συντομία, τι εορτάζουμε κάθε ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδος ξεχωριστά.
ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
Αυτήν την ημέρα θυμόμαστε από την Παλαιά Διαθήκη τον πάγκαλο Ιωσήφ, το μικρότερο γιο του πατριάρχου Ιακώβ και τον πιο αγαπητό, τον οποίο φθόνησαν τα ίδια του τα αδέλφια και τον πούλησαν για είκοσι χρυσά νομίσματα σε Ισμαηλίτες εμπόρους, οι οποίοι με τη σειρά τους τον πούλησαν για δεύτερη φορά στον Πετεφρή, αξιωματούχο του Φαραώ. Η γυναίκα του Πετεφρή θέλησε να τον παρασύρει στην αμαρτία, όμως ο Ιωσήφ μολονότι ήταν δούλος κατά το σώμα στον οίκο του Πετεφρή, κράτησε αδούλωτη, ελεύθερη και ενάρετη την ψυχή του από την αμαρτία. Ύστερα από διάφορα θαυμαστά γεγονότα, κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Πετεφρή και να γίνει άρχοντας ολόκληρης της Αιγύπτου.
Η Αγία μας Εκκλησία είδε στις δοκιμασίες και στη δόξα του Ιωσήφ, τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου. Υπάρχουν πολλές ομοιότητες στη ζωή του Ιωσήφ, που παραπέμπουν στη ζωή του Κυρίου και Τον προεικονίζουν: 1η) Ο Ιωσήφ αγαπητός υιός του Ιακώβ και ο Χριστός αγαπητός Υιός του ουράνιου Πατέρα, 2η) Τα αδέλφια του τον φθόνησαν και θέλησαν να τον φονεύσουν. Οι αρχιερείς και οι φαρισαίοι παρέδωσαν τον Χριστό από φθόνο στον Πιλάτο, 3η) Πούλησαν τον Ιωσήφ τα αδέλφια του για είκοσι χρυσά νομίσματα. Πούλησαν και το Χριστό για τριάντα αργύρια, 4η) Ο Ιωσήφ μπήκε σε πειρασμό και τον νίκησε. Ο Κύριος κατατρόπωσε το σατανά στην έρημο, 5η) Έπαθε και υπέφερε ο Ιωσήφ και στα χέρια των αδελφών του και στα χέρια των ξένων, των Αιγυπτίων. Έπαθε και υπέφερε και ο Χριστός και από τους αδελφούς του τους Ιουδαίους και από τους ξένους, τους Ρωμαίους και 6η) Ο Ιωσήφ δοξάστηκε στην Αίγυπτο. Ο Κύριος δοξάστηκε με την Ανάστασή Του.
Την ίδια ημέρα μνημονεύουμε από την Καινή Διαθήκη και το γεγονός της ξηρανθείσης συκής την οποία, όπως μας πληροφορούν οι δύο ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος, καταράστηκε ο Χριστός γιατί ήταν άκαρπη και όταν την πλησίασε για να φάει σύκα δεν βρήκε τίποτα πάνω της, παρά μόνο φύλλα. Άκαρπη συκιά, κατά τους θεοφόρους Πατέρες, είναι η συναγωγή των Ιουδαίων, η οποία δεν είχε πλέον να παρουσιάσει καμιά πνευματική υπηρεσία στο λαό και γι’ αυτό στηλιτεύτηκε έντονα από τον Κύριο. Επίσης, η ακαρπία της συκιάς συμβολίζει κατ’ επέκταση και τη δική μας πνευματική ακαρπία για την οποία ο Χριστός θα μας ζητήσει λόγο στη μέλλουσα κρίση. Οι θείοι Πατέρες τοποθέτησαν εδώ το γεγονός της ξυρανθείσης συκής για να παραδειγματιστούμε και να μπορέσουμε να επιτύχουμε έργα αρετής και αγιότητος.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ
Όταν ο Χριστός ανέβαινε στα Ιεροσόλυμα και πλησίαζε προς το εκούσιο Πάθος, έλεγε στους μαθητές του διάφορες παραβολές. Μία από αυτές λοιπόν, την παραβολή των δέκα παρθένων, την οποία διασώζει ο ευαγγελιστής Ματθαίος στο 25ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του, την είπε για να μας διδάξει ότι πρέπει να ετοιμαστούμε επιδιώκοντας έργα αρετής όπως είναι η ελεημοσύνη, για να συναντήσουμε τον αληθινό Νυμφίο της ψυχής μας, το Νυμφίο της Εκκλησίας και για να μας διδάξει επίσης, πως πρέπει να βρισκόμαστε πάντοτε σε εγρήγορση, διότι μας είναι άγνωστη η ημέρα και η ώρα του θανάτου μας. Αυτές, οι παρθένες, είχαν πάρει τα λυχνάρια τους για να προϋπαντήσουν το νυμφίο. Τις μεν πέντε παρθένες το ευαγγέλιο τις ονομάζει φρόνιμες, επειδή αυτές είχαν τη σωματική και πνευματική αρετή της παρθενίας και φρόντισαν να έχουν άφθονο το «λάδι» της ελεημοσύνης. Τις άλλες πέντε όμως τις ονομάζει μωρές, ανόητες, επειδή παρόλο που είχαν αποκτήσει και αυτές τη σωματική παρθενία, δεν είχαν ωστόσο άλλες αρετές όπως την ελεημοσύνη. Ήταν δηλαδή μωρές, γιατί ενώ κατόρθωσαν το δυσκολότερο, την παρθενία, παραμέλησαν το ευκολότερο, την ελεημοσύνη και έτσι δεν διέφεραν καθόλου από τις πόρνες παρόλη την παρθενία τους. Γιατί οι πόρνες νικώνται από το σώμα τους που είναι πιο ισχυρός αντίπαλος, ενώ οι ανελεήμονες καρδιές από το χρήμα.
Επειδή ο νυμφίος καθυστερούσε, κοιμήθηκαν όλες, δηλαδή «πέθαναν», γιατί ο θάνατος λέγεται και ύπνος. Κατά τα μεσάνυχτα όμως ακούστηκε φωνή που έλεγε: «Να ο νυμφίος έρχεται, βγείτε να τον προϋπαντήσετε». Τότε οι πέντε φρόνιμες παρθένες που είχαν φροντίσει να έχουν άφθονο λάδι, ετοίμασαν τα λυχνάρια τους. Αντίθετα οι άλλες πέντε που δεν είχαν αρκετό λάδι ζητούσαν από τις φρόνιμες, εκείνες όμως τους απάντησαν πως μόλις αρκεί για τα δικά τους τα λυχνάρια και καλά θα κάνουν να πάνε να αγοράσουν από αυτούς που το πουλούν, δηλαδή από τους φτωχούς. Οι μωρές παρθένες έτρεξαν να αγοράσουν λάδι, αλλά εν τω μεταξύ ο νυμφίος έφθασε και μπήκε στο χώρο του γάμου με τις πέντε φρόνιμες και έκλεισε τη θύρα. Στην επιστροφή οι μωρές παρθένες παρακάλεσαν το νυμφίο να τους ανοίξει, εκείνος όμως τους αποκρίθηκε, ότι δεν τις γνωρίζει και έμειναν τελικά έξω του νυμφώνος. Και κλείνει την παραστατική αυτή παραβολή του ο Κύριος με την εξής σωτήρια προτροπή: «Γρηγορείτε ουν, ότι ουκ οίδατε την ημέραν ουδέ την ώραν εν η ο υιός του Ανθρώπου έρχεται».
Οι Πατέρες έκριναν σκόπιμο να αφιερώσουν μια ημέρα της Αγίας και Μεγάλης Εβδομάδος στην ανάμνηση της εσχατολογικής αυτής παραβολής των δέκα Παρθένων. Το κατανυκτικό κλίμα της Μεγάλης Εβδομάδος είναι η καλύτερη στιγμή για να υπενθυμίσει στους πιστούς το φοβερό και απρόοπτο της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου, αλλά και την αξία της ελεημοσύνης εφόσον θα κριθούμε ανάλογα με την αγάπη που δείξαμε. Επίσης, η εγρήγορση είναι συνυφασμένη με το Πάθος του Θεανθρώπου. Ο Ίδιος ο Κύριος κατά τη δραματική νύκτα της συλλήψεως Του στον κήπο της Γεθσημανή τόνιζε στους μαθητές του «Γρηγορείτε και προσεύχεσθε». Πάντοτε πρέπει να βρισκόμαστε σε εγρήγορση, διότι η Δευτέρα και ένδοξη Παρουσία του Χριστού θα γίνει ξαφνικά, θα έρθει «ως κλέπτης εν νυκτί».
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
Η Μεγάλη Τετάρτη είναι η κατ’ εξοχήν ημέρα της μετάνοιας. Οι άγιοι πατέρες όρισαν να θυμόμαστε και να τιμάμε αυτήν την ημέρα μια αμαρτωλή γυναίκα, η οποία όμως, αποφάσισε να μετανοήσει ειλικρινά. Το γεγονός αυτό το διέσωσαν και οι τέσσερις Ευαγγελιστές με κάποιες μικροδιαφορές στις διηγήσεις τους. Αναλυτικότερη και σαφέστερη είναι εκείνη του Λουκά. Ο Χριστός λίγο πριν το πάθος του, μετά την ανάσταση του Λαζάρου, σε κάποια πόλη προσκλήθηκε να δειπνήσει στο σπίτι κάποιου πλούσιου Φαρισαίου, ονόματι Σίμωνος. Και ενώ συνέτρωγε ο Χριστός με τους συνδαιτυμόνες του, μπήκε στην οικία μια αμαρτωλή γυναίκα, γνωστή πόρνη της περιοχής, έχοντας στα χέρια της ακριβότατο αγγείο γεμάτο με πολύτιμο και πανάκριβο μύρο. Πλησίασε το Χριστό, έχυσε ένας μέρος από το μύρο στην κεφαλή και το σώμα του Κυρίου και με το υπόλοιπο μαζί και με τα ασταμάτητα δάκρυά της έβρεχε και έπλυνε τα πόδια του Χριστού. Τέλος, έλυσε την πλούσια πλεξούδα των μαλλιών της και άρχισε να σκουπίζει τα άχραντα πόδια του Δασκάλου. Ο Χριστός έμεινε ατάραχος, όχι όμως και οι παρευρισκόμενοι. Ο οικοδεσπότης, φαρισαίος, σκανδαλίσθηκε με τη θέα της πόρνης και ακόμα περισσότερο με το άγγιγμά της στο σώμα του Ιησού. Διερωτόταν, πως είναι δυνατόν, προφήτης όντας, ο καλεσμένος του ραβίνος (δηλ. ο Χριστός) να μην διαγνώσει ότι η γυναίκα αυτή είναι αμαρτωλή και να μην τη διώξει «κακείν κακώς», όπως θα έκανε ο ίδιος και οι όμοιοί του φαρισαίοι. Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, φιλάργυρος και ανάξιος μαθητής του Χριστού, μέτρησε τη μεγάλη αξία του μύρου, το οποίο κατά τη γνώμη του «πήγε χαμένο» ενώ θα μπορούσε να πουληθεί και να δοθεί δήθεν στους φτωχούς.
Ο Χριστός έδωσε απάντηση και στους δυο «σκανδαλισθέντες» από το γεγονός αυτό. Στον μεν φαρισαίο απάντησε πως η γυναίκα αυτή έδωσε περίσσια και εγκάρδια περιποίηση, σε αντίθεση με αυτόν που τον κάλεσε προφανώς τυπικά και επιδεικτικά στο σπίτι του. Στον δε δόλιο Ιούδα απάντησε πως τους φτωχούς θα τους έχουν πάντοτε μαζί τους και έχουν χρέος και καθήκον να τους ελεούν, όμως το μύρο ετούτο είναι δωρεά μιας πονεμένης καρδιάς προς τον ελεήμονα Κύριο του κόσμου. Το πολύτιμο μύρο, ήταν ένα μικρό δείγμα της μεγάλης μετάνοιας και ευγνωμοσύνης αυτής της γυναίκας. Έτσι γύρισε τέλος προς αυτή και της είπε: «αφέωνταί σου αι αμαρτίαι… η πίστις σου σέσωκέν σε, πορεύου εις ειρήνην».
Ας δούμε, όμως, την αλήθεια του Ευαγγελίου για την αμαρτωλή γυναίκα, μέσα από το παρακάτω κείμενο του χρυσορρήμονος Ιωάννου στο οποίο τη θέση της πόρνης έχει η ανθρώπινη φύση: «Επεθύμησε την πόρνη (ο Θεός), εννοώ τη δική μας φύση… για να την καταστήσει παρθένο… για να γίνει νυμφίος… Και τι κάνει;… Έρχεται προς την πόρνη και δεν ντρέπεται, έρχεται στην καλύβα της. Τη βλέπει να μεθάει. Και πως έρχεται;… Έρχεται προς την πόρνη και γίνεται άνθρωπος… Όμως τη βρίσκει γεμάτη πληγές, εξαγριωμένη, φορτωμένη από δαίμονες. Και τι κάνει; Την πλησιάζει. Εκείνη είδε και έφυγε… Τι φοβάσαι; Δεν είμαι κριτής, αλλά ιατρός. ‘’Δεν ήρθα για να κρίνω τον κόσμο, αλλά για να σώσω τον κόσμο’’… Και έρχεται η πόρνη και γίνεται παρθένος… Αυτό είναι γνώρισμα του εραστή, το να μην απαιτήσει ευθύνες για τα αμαρτήματα, αλλά να συγχωρήσει τα παράνομα σφάλματα. Και τι κάνει; Την παίρνει, την αρραβωνιάζεται. Και τι δίνει σ’ αυτή; Δαχτυλίδι. Ποιό; Το Πνεύμα το άγιο… Και τι λοιπόν; Είμαι όμως αμαρτωλός, λέγει, και ακάθαρτος. Μη σε μέλει, ιατρός είμαι».
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
Την Μεγάλη Πέμπτη οι θείοι πατέρες καθόρισαν να εορτάζουμε, τα μεγάλα γεγονότα που συνέβηκαν την ημέρα που ο Χριστός μας συνελήφθηκε από τους ανόμους εχθρούς Του. Σύμφωνα με τα ιερά Ευαγγέλια, την Πέμπτη ημέρα εκείνης της εβδομάδος ο Κύριος, ως Θεός, γνωρίζοντας τα μέλλοντα να συμβούν θέλησε να δειπνήσει για τελευταία φορά με τους αγαπημένους Του μαθητές. Ο δείπνος αυτός έγινε την Πέμπτη το βράδυ, ονομάζεται δε Μυστικός Δείπνος διότι «κατ’ αυτόν ίδρυσεν ο Ιησούς το φρικτόν Μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, δους εις τους Μαθητάς του άρτον και οίνον ως το ίδιον Σώμα και Αίμα και παραγγείλας την συχνήν επανάληψιν, προς ανάμνησιν, αλλά και μυστικήν ένωσιν των πιστών μετά του Κυρίου».
Πρώτη ενέργεια του Χριστού μας πριν αρχίσει ο δείπνος στο υπερώο ήταν να πλύνει τα πόδια των μαθητών Του. Στην αρχαία εποχή ήταν συνήθεια πριν από το δείπνο οι δούλοι να πλένουν τα πόδια των κυρίων των και των ξένων που παραβρίσκονταν στο δείπνο. Ήταν λοιπόν καθαρά ταπεινή υπηρετική εργασία, που ταίριαζε να την εκτελούν μόνο οι δούλοι. Ο Χριστός μας, προς μεγάλη έκπληξη των μαθητών Του, ζώστηκε με μια ποδιά, παίρνει μια λεκάνη και αρχίζει να εκτελεί αυτή τη δουλική εργασία. Ο επί κεφαλής των αποστόλων ο Πέτρος, αρνήθηκε κατηγορηματικά να του πλύνει ο δάσκαλός του τα πόδια. Βέβαια ο Χριστός τον επέπληξε έντονα, λέγοντάς του πως αν δεν δεχτεί αυτή την υπηρεσία δεν θα έχει θέση στη βασιλεία Του! Με αυτή Του την ενέργεια ο Κύριος, ήθελε να δείξει τόσο στους μαθητές Του, όσο και σε όλους τους ανθρώπους, να υπηρετούν ο ένας τον άλλο και να επιθυμούν την υψοποιό και σωτήριο ταπείνωση.
Όταν λοιπόν, έπλυνε τα πόδια των μαθητών του και τους υπέδειξε αυτόν τον παράξενο τρόπο της υψώσεως με την ταπείνωση, κάθισε πάλι στο τραπέζι και άρχισε να τους νουθετεί να αγαπούν ο ένας τον άλλο και να μην επιζητούν τα πρωτεία. Τους μίλησε όμως και για ένα άλλο θέμα, την προδοσία. Και ενώ με το λόγο αυτό θορυβήθηκαν όλοι (για το ποιος είναι ο προδότης), ο Ιησούς στρέφεται μόνο στον Ιωάννη και του λέει ότι είναι αυτός στον οποίο θα δώσει το ψωμί που θα βάλει στο κρασί. Ύστερα, αφού πρώτα ύψωσε και έκοψε τον άρτο, τον ευλόγησε και είπε: «Λάβετε φάγετε, τούτο εστιν το σώμα μου». Κατόπιν, έλαβε το ποτήριο με τον οίνο και αφού ευχαρίστησε είπε: «Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο γάρ εστιν το αίμα μου το της καινής διαθήκης το περί πολλών εκχυννόμενον εις άφεσιν αμαρτιών». Αυτή ήταν η σύσταση και παράδοση του φρικτού μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Επίσης, ο ίδιος ο Κύριος έδωσε σαφή εντολή: «τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν». Η μετοχή σε αυτήν την τράπεζα, είναι προϋπόθεση προκειμένου να έχουμε τη μακαρία ελπίδα ότι θα λάβουμε μέρος και στο μεγάλο και ατέρμονο δείπνο της Βασιλείας Του.
Μετά από αυτά ο Κύριος, γνωρίζοντας το τέλος της επί γης παρουσίας Του, έδωσε τις τελευταίες συμβουλές στους αγαπημένους Του μαθητές. Τον μακρό αυτό λόγο διέσωσε ο ευαγγελιστής Ιωάννης στο 14ο, 15ο και 16ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του. Πρόκειται για λόγια αγάπης, ειρήνης, συμπάθειας, ευγνωμοσύνης και ψυχολογικής προετοιμασίας αυτών, μπροστά στα άδικα παθήματά Του, στο σταυρικό θάνατο και την αποδημία Του από τον κόσμο αυτό. Μετά ακολούθησε η περίφημη αρχιερατική προσευχή Του προς τον Πατέρα, τονίζοντας ιδιαίτερα την αγωνία Του για την ενότητα των μαθητών Του και της Εκκλησίας Του.
Στη συνέχεια οι μαθητές μετά το δείπνο πήγαν στο όρος των Ελαιών, σε μια τοποθεσία που ονομάζεται Γεθσημανή και αφού ο Χριστός απομακρύνθηκε λίγο, προσευχήθηκε και είπε: «Πατέρα μου, αν είναι δυνατό, ας μην πιώ αυτό το ποτήρι, όμως ας μη γίνει τό δικό μου θέλημα αλλά το δικό σου».
Όταν σηκώθηκε από την προσευχή πήγε προς του μαθητές του και άρχισε να τους μιλάει. Ενώ μιλούσε ακόμα, ήρθε ο Ιούδας μαζί με όχλο και με μερικούς από τη στρατιωτική φρουρά και τους έδειξε ποιος ήταν ο Χριστός με φίλημα, όπως είχε συμφωνήσει μαζί τους. Οι ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος αναφέρουν ότι ο Ιούδας «κατεφίλησεν αυτόν», που σημαίνει ότι τον φίλησε περισσότερο από μια φορά. Ο ιερός Χρυσόστομος με παράπονο, θλίψη και απορία, σχολιάζει: «Παράξενος αυτός ο τρόπος της προδοσίας, που συνοδεύεται από φίλημα και προσφώνηση. Γιατί μου λες να χαίρομαι, χαίρε δάσκαλε, τη στιγμή που προτίμησες να με λυπήσεις; Γιατί με τα λόγια ενδιαφέρεσαι για μένα, ενώ με πληγώνεις με τις πράξεις σου; Με ονομάζεις δάσκαλο, ενώ δεν είσαι μαθητής; Γιατί καταχρηστεύεις τους κανόνες της αγάπης; Γιατί κάμνεις σύμβολο προδοσίας το σύμβολο της ειρήνης; Ποιόν μιμήθηκες και έκανες αυτό;… Γνωρίζω ποιός σου υπέδειξε την οδό του δολερού φιλήματος. Ο διάβολος σε συμβούλεψε τον τρόπο αυτού του εναγκαλισμού, και συ πείσθηκες στα λόγια του κακού συμβούλου και πραγματοποιείς το θέλημά του».
Μετά την προδοσία, ο οπλισμένος όχλος και οι στρατιώτες, συνέλαβαν το Χριστό και τον πήγαν δεμένο στην αυλή του αρχιερέα Άννα. Εκεί συγκεντρώθηκαν όλοι όσοι ήσαν εναντίον του Χριστού, αρχιερείς, γραμματείς και πρεσβύτεροι. Οφείλουμε να επισημάνουμε, ότι κατά την προδοσία, κυριαρχούσα μορφή είναι η προδοτική όψη του Ιούδα,το αιώνιο σύμβολο της σκοτισμένης συνείδησης και το παντοτινό παράδειγμα προς αποφυγή. Διότι ο Ιούδας φυλακισμένος στον εγωισμό του, δεν μπόρεσε να καταλάβει την τιμή και την αγάπη που ο Κύριος τού πρόσφερε. Δεν συγκινήθηκε καθόλου ούτε και από το νίψιμο των ποδιών του από τον Κύριο. Ο εγωισμός δεν τον άφησε να μετανοήσει αληθινά, παρόλο που τραυματίσθηκε με την εχθρική του πράξη και αφού μεταμελήθηκε επέστρεψε τα τριάντα αργύρια με τη φράση «ήμαρτον». Το απηύθυνε όμως σε ανθρώπους που δεν ξέρουν να θεραπεύουν με την αγάπη. Είχε ακριβώς παραθεωρήσει τη σώζουσα αγάπη του Θεανθρώπου, που με την ανάστασή Του σηκώνει τους πεθαμένους από την αμαρτία ανθρώπους, όπως ακριβώς ήταν και ο ίδιος.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Η Αγία και Μεγάλη Παρασκευή είναι η ημέρα του εκούσιου πάθους και του φρικτού μαρτυρίου του Κυρίου. Είναι η ημέρα της άκρας ταπείνωσης και της μεγάλης θυσίας. Μετά λοιπόν, τη σύλληψή Του, ο Κύριος οδηγείται στον Άννα τον αρχιερέα. Αυτός με τη σειρά του τον στέλνει στον Καϊάφα. Όταν ξημέρωσε οδηγείται στον Πιλάτο, στο Πραιτώριο, όμως δεν του έβρισκε καμιά κατηγορία και επειδή ήθελε να τον απελευθερώσει, τους προβάλλει το έθιμο της εορτής, δηλαδή να απελευθερώνει κάθε χρόνο έναν από τους φυλακισμένους. Όμως, σ’ αυτούς ο Βαρραβάς ήταν πιο αρεστός από τον Χριστό. Εδώ βλέπουμε το μίσος, το φθόνο και την κακία των Ιουδαίων ενάντια στον Ιησού, το οποίο τούς είχε τόσο πολύ τυφλώσει ώστε να μην μπορούν να αναγνωρίσουν στο πρόσωπό Του την παρουσία του Μεσσία.
Ύστερα ο Πιλάτος, τους τον ξαναπαρουσιάζει δεμένο και κυκλωμένο από στρατιώτες, ντυμένο με μια κόκκινη χλαμύδα, να φοράει αγκάθινο στεφάνι, να κρατάει ένα καλάμι στο δεξί του χέρι, και να εμπαίζεται από τους στρατιώτες. Έτσι, αφού έκανε όλες αυτές τις ενέργειες για να τους ευχαριστήσει, πάλι τους λέει: «Δεν του βρίσκω καμιά αιτία καταδίκης». Αυτοί όμως επέμεναν να τον σταυρώσει. Τότε ο Πιλάτος τον έδεσε και τον παρέδωσε για να σταυρωθεί. Οι στρατιώτες και ο όχλος, αφού πρώτα ενέπαιξαν, έφτυσαν και χτύπησαν τον Ιησού, του φόρτωσαν το σταυρό.
Έφτασαν λοιπόν, στον τόπο του Κρανίου περίπου την τρίτη ώρα της ημέρας (δηλαδή κατά τις εννέα το πρωί) και εκεί τον σταύρωσαν. Δίπλα του, αριστερά και δεξιά, κρέμασαν και άλλους δύο ληστές, για να θεωρηθεί απ’ όσους θα τον έβλεπαν και Εκείνος σαν κακούργος. Από την έκτη ώρα ως την ενάτη (δηλαδή από τις δώδεκα το μεσημέρι ως τις τρεις το απόγευμα) έγινε σκοτάδι σε όλη τη γη, διότι, ενώ η ανθρώπινη σκληροκαρδία παρέμεινε απαθής μπροστά στο θείο δράμα, η άλογη φύση διαμαρτυρήθηκε για την ανείπωτη θεοκτονία. Τότε ο εκατόνταρχος (Λογγίνος), βλέποντας όλα αυτά τα παράδοξα ομολόγησε μεγαλόφωνα: «Αληθώς Θεού υιός ην ούτος». Εν τω μεταξύ οι δύο ληστές είχαν ένα διάλογο τον οποίο διέσωσε ο ευαγγελιστής Λουκάς. Ο ένας από τους ληστές έβριζε τον Ιησού, ο άλλος όμως τον εμπόδιζε και έντονα τον μάλωνε και ομολογούσε πως είναι Υιός του Θεού. Τότε και ο Σωτήρας μας δεχόμενος τη μετάνοιά του υπόσχεται ότι «σήμερον μετ’ εμού έση εν τω παραδείσω».
Και όμως, μετά από όλα αυτά συνέχιζαν να τον εξευτελίζουν και να τον βασανίζουν, τοποθετώντας την επιγραφή «Ιησούς ο Ναζωραίος ο Βασιλεύς των Ιουδαίων» πάνω στο σταυρό και δίνοντας του ξύδι όταν τους είπε ότι διψά. Επειδή ερχότανε το Πάσχα των Ιουδαίων και δεν έπρεπε να έχουν τα σώματα κρεμασμένα στο σταυρό, ζήτησαν απ’ τον Πιλάτο να συντρίψουν τα σκέλη των σταυρωθέντων. Όμως ο Χριστός επειδή είχε ήδη πεθάνει τον λόγχισαν στη δεξιά πλευρά του και αμέσως χύθηκε αίμα και νερό.
Τέλος, ο Ιωσήφ, που καταγόταν από την Αριμαθαία, μέλος του ιουδαϊκού συνεδρίου και κρυφός μαθητής του Ιησού και ο Νικόδημος, κατέβασαν τον Κύριο από τον Σταυρό, Του απέδωσαν τις πρέπουσες επικήδειες τιμές και τον έθαψαν σε μνημείο καινούριο. Πολλοί Πατέρες θαυμάζουν την τόλμη και το θάρρος του Ιωσήφ και του Νικοδήμου, επειδή μόνο αυτοί ενδιαφέρθηκαν για την παραλαβή του σώματος του Ιησού.
Όλα αυτά, τα οποία έγιναν με τόσο παράδοξο τρόπο την ημέρα της Παρασκευής θέσπισαν οι θεοφόροι Πατέρες μας να τα φέρνουμε και εμείς τη Μεγάλη Παρασκευή στη μνήμη μας με συντριβή καρδιάς και με κατάνυξη. Η ανθρώπινη κακία έφτασε στο έσχατο σημείο της πτώσης της, ο άνθρωπος έγινε θεοκτόνος. Την ημέρα αυτή της Μεγάλης Παρασκευής, ο Ιησούς συλλαμβάνεται στον κήπο της Γεθσημανής, καταδικάζεται από τους άνομους κριτές, ταπεινώνεται και σταυρώνεται. Και ενώ θα περίμενε κάποιος πως θα διαμαρτυρόταν ή θα καταριόταν για το άδικο πάθος Του, Εκείνος ως αιώνιο και μοναδικό παράδειγμα ανεξικακίας, παρακαλούσε το Θεό να σπλαγχνισθεί τους δημίους Του «πάτερ άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι». Ολοκληρώνουμε την αναφορά μας στην Αγία και Μεγάλη Παρασκευή με τον παρακάτω ύμνο: «Σήμερον ο Δεσπότης της Κτίσεως και Κύριος της δόξης, τω Σταυρώ προσπήγνυται, και την πλευράν κεντάται. Χολής και όξους γεύεται, ο γλυκασμός της Εκκλησίας. Στέφανον εξ ακανθών περιβάλλεται, ο καλύπτων Ουρανόν τοις νέφεσι. Χλαίναν ενδύεται χλεύης και ραπίζεται πηλίνη χειρί, ο τη χειρί πλάσας τον άνθρωπον. Τον νώτον φραγγελούται, ο περιβάλλων τον Ουρανόν εν νεφέλαις. Εμπτυσμούς και μάστιγας δέχεται, ονειδισμούς και κολαφισμούς, και πάντα υπομένει δι’ εμέ τον κατάκριτον, ο Λυτρωτής μου και Θεός, ίνα σώση Κόσμον εκ πλάνης, ως εύσπλαγχνος».
ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ
Το Μεγάλο Σάββατο, την τελευταία ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδος, εορτάζουμε την θεόσωμο ταφή και την κάθοδο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στον Άδη. Το Μεγάλο Σάββατο είναι η ημέρα της σιγής, της μεγάλης αναμονής, της προσδοκίας. Είναι η ημέρα της αναπαύσεως. Ο εκουσίως παθών τελείωσε το έργο Του, το έργο της αναδημιουργίας του κόσμου, και τώρα βρίσκεται στον τάφο. Αν και πέθανε, όμως, ως άνθρωπος και η αγία του ψυχή χωρίσθηκε από το άχραντο σώμα, η θεότητα παρέμεινε αχώριστη και από την ψυχή και από το σώμα. Κατεβαίνει, λοιπόν, ο Λόγος του Θεού σωματικώς στον τάφο. Κατεβαίνει και στον Άδη με τη θεωμένη ψυχή του. Ο Ιησούς μπήκε θριαμβευτής στον Άδη, έσπασε τα δεσμά της αμαρτίας, κατάργησε το θάνατο, νίκησε το διάβολο και ολοκλήρωσε το θρίαμβό Του με την ανάστασή Του.
Με το σταυρό και την ανάστασή του Κυρίου, συνετρίβη ο τρομερός και ανίκητος θάνατος, ταυτόχρονα όμως καταργήθηκε και εκείνος που εξουσίαζε το καθεστώς του θανάτου, δηλαδή ο διάβολος, και ο άνθρωπος ελευθερώθηκε από τα δεσμά της φθοράς και της αμαρτίας. Με τη δική μας ανάσταση, την καθολική ανάσταση των νεκρών, θα ολοκληρωθεί η νίκη κατά του θανάτου και θα καταργηθεί τελειωτικά. Και όταν αυτό το οποίο είναι φθαρτό θα ενδυθεί την αφθαρσία, και αυτό που είναι θνητό θα ενδυθεί την αθανασία, τότε θα εκπληρωθεί ο λόγος που είναι γραμμένος «κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος. πού σου, θάνατε, το κέντρον; πού σου, άδη, το νίκος;». Τι και αν υπάρχει ακόμα θάνατος; Έλυσε τις οδύνες του θανάτου «ο κατελθών εις τον Άδην».
Για όσους πιστεύουμε στην Ανάσταση, ο θάνατος δεν είναι σκοτεινή άβυσσος αλλά γέννηση σε μια καινούρια ζωή, ο τάφος δεν είναι σκοτάδι αιώνιο αλλά πύλη, δεν είναι παρά το τελευταίο εμπόδιο προς την παρουσία Του. Για όσους πιστεύουμε στην Ανάσταση δεν υπάρχει πλέον η φρίκη του θανάτου. Ας έρθει οποιαδήποτε στιγμή θέλει. Δε θα κάμει τίποτε άλλο, από το να μας μεταβιβάσει «από των χειρόνων επί τά βελτίω».
Πολλά ακόμα θα μπορούσαμε να πούμε για το βαθύτερο περιεχόμενο της Μεγάλης Εβδομάδος, όμως τα όρια αυτού του άρθρου δεν μας το επιτρέπουν. Αντ’ αυτών όμως, προτείνουμε να βιώσουμε τα γεγονότα, παρακολουθώντας τις ιερές ακολουθίες των μεγάλων ημερών αυτών με το κατανυκτικό περιεχόμενο, τους πλούσιους συμβολισμούς και τα πνευματικά μηνύματα που περιέχουν. Καιρός, λοιπόν, να συμπορευθούμε και να συσταυρωθούμε με το Χριστό, για να συμμετάσχουμε έτσι σώματι και πνεύματι στη λαμπροφόρο Ανάστασή Του.
Καλή και Αγία Μεγάλη Εβδομάδα!
Καλή Ανάσταση!
